1.Мәтін Таза бұлақ
Үш жолаушы бір бұлақтың ба-
сында бір-біріне кез бопты. Бүлақ
бір тастақ жерден шыққан, айнала-
сы қалың біткен ағаш жапырақтары
бұлақтың үстіне төгіліп, суы мұздай,
салқын, шыныдай жылтылдап түр-
ған сонша әдемі, таза бұлақ екен. Су
шыққан жеріне бір қазандай тасты
біреу ойып қорғаныш қылып, тастың
суағар жеріне жазу жазыпты:
- Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақ-
тай бол, - деп. Манағы үш жолаушы
бұлақтан ішіп қанған соң жазуды
оқып, біреуі саудагер екен, ол айтты:
Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұ-
лақ күн-түн тынбай ағып, алыс жер-
лерге барады, бара-бара кеңейіп, үл-
кейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып,
сөйте бара үлкен өзен болып кетеді.
Мұнан мұрат сол: сен де, адам, тын-
бай қызмет қыл, еш уақытта жалқау-
ланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырын-
да, сен де зорайып мұратыңа жетесің
дегені ме деп білемін, - деді...
Жігіт айтты: - Менің ойыма бөтен
бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы
бір орында тынып тұрып, шөп-ша-
лам түсіп, лай-қоқым болса, бұған
адам мен айуан мұнша ынтық болмас
еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып та-
заланып тұрғаны үшін ынтық бола-
ды. Олай болса, жазудың мағынасы:
көңіліңді, өз бойыңды осы бұлақтай
таза сақта дегені ме деймін, - деді.
(Ы. Алтынсарин)
болымсыздық есімдігін табу
Объяснение:
Жиембет Бартоғашұлы ((1570-1575) жылдар шамасында туып, 1643 жылы дүниеден қайтқан). Қазақтың аса талантты жырауы, биі әрі жеңімпаз батыры. Ол Кіші жүздің Байұлы тайпасының Тана руынан шыкқан. Жиембеттің жас шағы қазіргі Батыс Қазақстан аймағының Өзен, Жем, Арал аралығындағы ауылдардаөткен. 16 жасынан хандар, билер, батырлар жанында жүріп, ел билігіне араласады. Өсе келе ол Есім ханның беделді биі әрі батыры дөрежесіне көтеріледі. Талай ұрыс, шайқастарға катысып, ерлік көрсетеді. Ханның жауынгер жасағын баскарып, жеңімпаз қолбасшы болады. Ол сонымен бірге Еңсегей бойлы Ер Есімнің кіші жүз еліндегі ең бір беделді бас биі ретінде танылады. Жиембет әсіресе 1620 жылғы Есім ханның ойрат-қалмақтармен соғысы кезінде ерекше ерлік, тапқырлық көрсетіп, шапқыншы жауды ойсырата жеңіп, бетін кайтарады.[1]. Жиембет жыраудың ересен ерлігі мен әділде алғыр билік қызметі былай жазылған: "...Ол Есім ханның кіші жүздегі ел басқарушы биі, қолбасшы батыры болған. Қалмақтарға қарсы 1620-27 жылдарғы жорықтарға қатысып ұйымдастырушылық қабілетімен, ерлігімен көзге түскен". Сөйтіп ол үлкен абырой, беделгеие болады. Жиембет бидің Есім ханмен бұл достыққарым-қатынасы ұзаққа бармайды. Екеуінің арасында ел аралық бітімгерлік, жер дауы, жесір дауы кезінде келіспеушілік өрістей береді.
"Талай да талай шыңды астым,
Тастағы гүлмен мұңдастым.
Қарағайлармен құрдаспын,
Қайыңдармен сырласпын.
Тайсалмай өзім тауда өстім,
Таласар, қане, бар ма ешкім?!" деп ақиық ақын Мұқағали Мақатаев жырлағандай мен Қазығұрт тауының етегінде туып - өстім.
Таулардың, шынымен де, бір беймәлім сыры бар сияқты. Осынау асқар тау, тау басынан сылдырап аққан су, жайқала өскен жасыл желек, жарқыраған күн мен көк аспан - мұның бәрі туған жерімнің әсем табиғатының тек бір көрінісі ғана.
Тауда бір рет болған адам оны мәңгілік жүрегінде сақтап қалады. Таудан қуат алып, оның алыбы мен сұлулығына тәнті болары сөзсіз.
Тау етегінде орналасқан ауылымыздың табиғаты да ерекше. Жылдың қай мезгілі болмасын тауға шығып, шынығып, қуат алғанды ұнатамын. Таудан сылдырап аққан мұздай суды ішіп, шөлімді бір қандырамын.
Объяснение: