1-мәтін Махамбеттің күрделі тұлғасын көркемдік тұрғыдан жинақтауда, зұлымдық құрған заман шындығын шынайы жеткізуде – әр қаламгер түрлі әдіс-тәсілдерге қол артқан. Махамбеттің өмірі мен заманы туралы көркем шығармалардың ішінде Т.Әлімқұловтың «Қараой» әңгімесі айрықша дара тұлға.
Қараой - жер атауы. Қаралы оқиға осы жерде өтеді. Әңгімеде Махамбет өмірінің соңғы сәттері сөз болады. Ең бастысы, мұнда қайсар ақынның ешкімге бас имеген асыл рухы асқақ көрінеді.
Елінен айырылып, жерінен ауып , қос қыраны – екі ұлын қатар жоғалтса да, ақынның қанаты қайырылып, жігері құм болып, жасығанын көрмейміз. Тек қана көз алдында бақилық болған біртуар балаларын ойлап, есіне алғанда жүрегі елжіреп, көкірегі сары сағынышқа толы. Махамбет жапан далада жалғыз қалғанда жүрегіне жебедей қадалатын жалғыз жарасы – Өтемістен туған онның атқа қонып, жасақты қолға айнала алмағаны.
2-мәтін
Ау, қызғыш құс, қызғыш құс, Қанатың қатты, мойның бос. Исатайдан айрылып, Жалғыздықпен болдым дос. Ау, қызғыш құс, қызғыш құс! Ел қорғаны мен едім.
Мен де айрылдым елімнен; Көл қорғаны сен едің,
Сен де айрылдың көліңнен. Аспанда ұшқан қызғыш құс! Сені көлден айырған - Лашын құстың тепкіні. Мені елден айырған -
Хан Жәңгірдің екпіні. Айтып - айтпай немене, Құсалықпен өтті ғой, Махамбеттің көп күні!
( )
Салыстыру аспектісі
Мәтіндердегі
ұқсас 1. эпизодтар
2. 3.
Екі мәтінге ортақ идея Дескриптор Білім алушы
- екі мәтіндегі 3 ұқсас эпизодты анықтайды;
- екі мәтінге ортақ идеяны анықтап, 1-2 сөйлеммен жеткізеді.
1-мәтін
2-мәтін
1.
2. 3.
ответ
19 ғасыр әдебиет туындыларының көркемі Махамбет Өтемісұлының өлеңдері.Махамбет шыныменде өршіл ақын.Өзі батыр,өзі ақын,палуан,мерген болса да орыс тілін жақсы меңгерген.Кей деректерде, Махамбет-5жыл бойы орыс ақындары В.И.Даль,А.С.Пушкинмен араласқан деседі.Не бәрі 42 жас жасаса да, артынан "Арқаның қызыл изені","Мұнар күн","Тарланым", "Исатай деген ағам бар","Еңселігім екі елі" сынды кұнды өлеңдерін жас ұрпаққа қалдыра білген.Махамбет ата, «Ұлы арман», «Жайықтың бойы көк шалғын», «Атадан туған ардақты ер» жырларында ақын алдағы күндеріне үмітпен, зор сеніммен қарады.
Бәріміз білетін , Ереуіл атқа ер салмай, Егеулі науза қолға алмай,- деп басталатын өлеңі, қойған мақсатты орындап шығу үшін,қандай қиыншылық болса да шыдап,өзіңді жігерлендіріп, әрбір күресте табанды болуға шақырады.
Батылдыққа,ерлікке шақырып,ел мен жерді сүюге баулыған,өз заманындағы халық бұқарасының мүддесін қорғауға арналған Махамбет Өтемісұлы өлеңдері халқын сүйген әр азаматқа күш-жігер беретін рухы биік шығармалар болып қала береді.Біз жас ұрпақ - Махамбеттей атамыздың өлеңдерін жатқа айтып,насихаттай білсек, қазақ рухын биікке көтергеніміз,нағыз патриот болар едік.
Автор- Дүйсенбай Ақбота