1-мәтін.
Махамбеттің күрделі тұлғасын көркемдік тұрғыдан жинақтауда, зұлымдық құрған заман шындығын шынайы жеткізуде – әр қаламгер түрлі әдіс-тәсілдерге қол артқан. Махамбеттің өмірі мен заманы туралы көркем шығармалардың ішінде Т.Әлімқұловтың «Қараой» әңгімесі айрықша дара тұлға.
Қараой - жер атауы. Қаралы оқиға осы жерде өтеді. Әңгімеде Махамбет өмірінің соңғы сәттері сөз болады. Ең бастысы, мұнда қайсар ақынның ешкімге бас имеген асыл рухы асқақ көрінеді.
Елінен айырылып, жерінен ауып, қос қыраны – екі ұлын қатар жоғалтса да, ақынның қанаты қайырылып, жігері құм болып, жасығанын көрмейміз. Тек қана көз алдында бақилық болған біртуар балаларын ойлап, есіне алғанда жүрегі елжіреп, көкірегі сары сағынышқа толы. Махамбет жапан далада жалғыз қалғанда жүрегіне жебедей қадалатын жалғыз жарасы – Өтемістен туған онның атқа қонып, жасақты қолға айнала алмағаны.
2-мәтін.
Хан сұлтанның қарулы әскеріне қарсы соғыста Исатай оққа ұшып, Махамбеттің жалғыздық зарын шеккеніне сегіз жыл, үш ай. Ұзақ уақыттың ішінде жасаған сансыз жорығы ойына оралды. Исатайсыз бастаған ереуілі жеңіліс тапқалы бері Махамбеттің бармаған жері, баспаған тауы қалмады.
Тұңғыш ұлы Жәңгір ханмен соғыста оққа ұшты. Ортаншы ұлы Баймағамбет сұлтанмен шайқаста жараланып өлді. Махамбет ауыр күрсінді. Арыстан ұлдарын жоқтап, ішінен жыламсырады. Жүрегі елжіреп, көкірегі сағынышқа толды. Әуес күйеуінің қара торы дидары мұңға толғанын байқады. Өзі де күрсініп еді, көзінің жасы бірге шықты.
Махамбеттің де көзіне жас тығылды. Өзін де, жұбайын да аяп, сыртқа шыға бергенде, Әуес тозығы жеткен ыдыспен сусын ұсынды. Сапырылған шұбаттың исі аңқыды...
1. Екі мәтінге ортақ тақырыпты таңда.
а) Махамбеттің Исатаймен көтеріліске шығуы туралы
ә) Қараойда жасырынып жатқаны туралы
б) Балаларын ойлап, көкірегі сағынышқа толуы туралы
в) Исатайсыз бастаған ереуілі жеңіліс тапқаны туралы
Ақпараттың дұрыс не бұрыс екенін анықта.
Ақпарат Дұрыс Бұрыс
Махамбеттің өмірі мен заманы туралы көркем шығармалардың Т.Әлімқұлов жазды.
Қаралы оқиға Қараадыр деген жерде өтеді.
Исатайсыз бастаған ереуілде жеңіс тапқалы бері Махамбеттің бармаған жері, баспаған тауы қалмады.
Махамбет жүрегіне жебедей қадалатын жалғыз жарасы жасақты қолға айнала алмағаны.
1.Сәрсенбай билікке таласып,ішкі есеппен Байжан байдың таз баласына Жұманға Жамалды береді.
2.Жамал ауылда оқып,көзі ашық,
еркін жүріп қалған ақылына көркі сай қыз,таз әрі ақылсыз Жұманды өзіне тең көрмеді.
3.Жамал мен Ғали ауылдағы бір тойда кездесіп,айтысып танысады.Ғали:
Жақсы қыз баға жетпес бір гауһар тас,
Он алты он жетіге жеткенде жас.
Жанаттың пісіп тұрған алмасындай,
Қол жетсе қандай жігіт ләззәт алмас-деп сезімін білдірген.Екеуі бір-бірін ұнатып қалады.
4.Жамалдың анасы Шолпан күйеуі Сәрсенбайға ренжіді.Жалғыз қызын билік үшін таз Жұманға бергеніне.
5.Ғали мен Жұманға достары Жүніс пен Нұржан көмектесіп екеуі қашып кетеді.Себебі екеуін ешкім қо еді.Жамал атастырылып қойғандықтан.
6.Нағашыларын сағалаған Ғали ауырып қайтыс болады.Жамал амалсыздан Жұманның үйіне келеді.Жұманның озбырлығына шыдамаған Жамал қысты күні үйінен қашып шығады.
7.Қыстыкүні аязда адасып кетіп,үсіп өледі.
Бұл поэмада Баян Батыр туралы айтылады. Ол Абылай ханның аламаны болған. Аламандықта Батыр Баян бір сұлу қалмақ қызды тұтқынға алды. Баян қалмақ қызына ғашық болады, бірақ қыз жақтан ондай сезім болған жоқ. Бұл қалмақ қыздың есімі Құралай болды. Құралай Батыр Ноянды сүйген, сол себептен екеуі қыздың отанына қашады. Батыр Баян бұл істі туған жерді сату деп есептегендіктен, оларды артынан қуды. Қуған кезде Баян Құралайды оқпен атып, Ноян Батырды өлтіреді. Баянның оларға жаны ашығандықтан екеуін бірге жерлейді. Содан кейін Батыр Баян Абылай ханның рұқсатын алмағандығына қарамай, қалмақтарға 100 қазақ жігіттермен аттанды. Сол соғыста Баян Батыр қайтыс болады.
Объяснение:
лайк ❤басып кетіңдерш