Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жолдауында «Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі» ретінде атап көрсетті. Расында да, бүгінгі таңда еліміздің ақсақалдарынан кішкентай баласына дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.
Спорттың адам өмірінде алатын орны зор екендігін бәріміз білеміз. Спортпен айналысқан адамның денсаулығы мықты, өзі шыдамды болады. Спорттың қай түрімен айналысу адамның қабілетіне байланысты келеді. Бұл туралы ұлы ойшыл Ибн Сина да өз шығармаларында айтқан. Ол сондай-ақ спортты мағынасына қарай жеңіл, ауыр, ұзын, қысқа сияқты бірнеше түрге бөлген. Денсаулық пен өмірді дамыту үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керектігін де атап айтқан.
Мектеп табалдырығында жүріп, барлық пәнді еркін меңгеру әсте мүмкін емес. Қазақстан өз тәуелсіздігін алып, дербес мемлекет болып, спорт жанкүйерлерін бағалы тұтып жатқандықтан, менде бір ерекше ойға бөлендім. Қазіргі таңда еліміздің көк туын желбіретіп, атақ- даңқын көтеріп жатқан осы спортқа белсенді өскелең ұрпақ. Қандайда спорттық шараға қатысып, алдыңғы орын иемденген ұрпағының есімін елбасы көкке көтеріп, Астана немесе Алматы төрінен үйдің кілтін табыс етіп жатқанда, қазағың үшін бірге қуанып, бірге армандап отырасың.
Шіркін, күндердің күнінде мектеп табалдырығын тамамдап, оқуға түсетін болсам, қандайда спорт түрлерінің бірін таңдар едім. Өзім қыз бала болғандықтан спорттың ауыр түрін емес, өзіме лайықты деген жеңіл түрін таңдап, атымды әлемге әйгілі еткім келеді. Кез-келген маман иесі өз маманының шебері емес пе? Оқушыны ұстазы шыңдап шымыр қылып дайындап, бәйгеге қосады. Оның бәйгеден алдыңғы орында келгені бапкері үшін тамаша жетістік болады. Сондай-ақ мені де сол спорт түрінің біріне дайындап, маған сенімін артып, жарысқа қосса мен де ұстазымның үмітін ақтасам, менен асқан бақытты жан әлемнен табылмас еді. А өте қиялшыл келеді ғой.
Мен негізі спорт түрінен шахмат пен жеңіл жүгірісті таңдаймын. Неге дейтін шығарсыз? Себебі шахмат өнері адамзаттың қиялын ұштап, ойын дамытып, таным процесін арттырады. Оны ойнай отырып, қарсылас жұбыңды қай жерден қалай ұтсам, қай жерден жаңылдырсам екен деген ой туындап отырады.
Ал жүгіріс болса, түгел бұлшық еттеріңнің жұмыс істеуіне және қан айналымының жақсаруына бірден –бір көмектеседі. Өз денеңді жеңіл де еркін сезініп, жүгіріс арқылы ішкен тамақтың өзі тез бойыңа сіңеді. Ол арқылы шапшаң қозғалуға да дағдыланасың. Қыз бала әрбір шаңырақтың гүлі іспетті. Сымдай әрі сымбатты болып өсуің үшін, дене бітіміңнің де дұрыс қалыптасқаны жөн шығар деп ойлаймын. Осы ойлар мені алысқа жетелейді. Әйгілі жарыстарға қатысып жатқанда, артыңнан сенің жеңісіңді тілеп, тілекшің болып отыратын атаң –анаңның көгілдір экранға үңілуінің өзі бір ғанибет бақ емес пе? Армансыз адам болуы мүмкін емес шығар. Әрбір пенде бір- бір арманның жетегінде жүріп өсетіні сөзсіз. Біз әлі бұғанағымыз қатпаған, қанатымыз талмаған жастар қатарындамыз. Ойымыз ұшқыр, жаңа ғасырдың сенім артар жеткіншегіміз. Бізден үміт артар кемел жандар көп.
Бір өкініштісі Қазақстанның атын әлемге танытып, 50 елдің қатарына қосуға тырысатын намысшыл адамзаттардың кейде өз Отанымыздан табылмай, басқа ұлт арасынан таңдалынып келетіні жаныңды ауыртады. Себебі биылғы РИО-да болған олимпиадада күрестен Қазақстанның атын шығаруға ат салысып келген, Монғолия қызы болды. Бірақ біздің елімізге жүлделі орын алып бергенмен келешекте өз ұлтымызбен жұмыс жасамайтыны сүйегіңді сырқыратады.. Сондықтан мен өз елімнің атын, намысын ұзағынан сүйгізетін сүйікті пендесі болғым келеді. Бос уақыттарымды текке өткізуден аулақпын. Мектепте жүріп те әр түрлі спорттық сайыстарға белсене қатысамын.
Келешекте егерде мен олимпиада чемпионы болсам, жанған бағымды бағалайтын, елінің байрағын желбіретер, атақты адамдар қатарынан болар едім. Осы шығарма барысында жүректен жарып шыққан төл туынды еріксіз ойға оралады.
Зайырлы мемлекет – мемлекетті шіркеуден бөлу нәтижесінде пайда болған, қоғамдық қатынастар діни нормалар негізінде емес, азаматтық негізде реттелетін, мемлекеттік органдардың шешімдері діни тұрғыдан шығарылмайтын мемлекеттің сипаты.
Әлемде 113 мем¬ле¬кет өзін зайырлы ел деп жариялаған болса, соның бірі - Қа¬зақстан. Конституцияның 1-бабында ҚР өзін демократиялық, зайырлы мемлекет ретінде орнық¬тыратыны көрініс тапқ¬ан. Қазақстан - зайырлы мемлекет! Себебі, мемлекет пен дін өзінше бөлек, автономды өмір сүреді, мектеп діннен ажыратылған. Мемлекеттің қарекеттері азаматтық заң нормаларымен реттелінеді де дін істеріне араласпайды. Ал діннің тіршілігі діни нормалармен реттелінеді, мемлекет жұмысына араласпайды. Адам, азамат қандай көзқарас, наным не сенім ұстанамын десе де өз еркі. Консти-туцияда көрсетілген ар мен ұждан бостандығы талаптары адамды сеніміне және көзқарасына байланысты қудалауға тиым салады. Яғни, дін заңмен қорғалады. Алайда дін нормалары мен тәжірибесі азаматтық заң нормаларына қайшы келмеуі керек. Дін саясатпен шұғылданбауы тиіс. Бір сөзбен айтқанда құрылымдары мен институттары Конституциямен баянды етілген мемлекет жұмысына дін ешбір кедергі келтірмеуі тиіс. Сонымен бірге Ата заңымыз әрбір адамның діни сенім бостандығына кепілдік береді және конфессиялық, этникалық және басқа да белгілері бойынша кемсітушіліктің кез келген түріне тыйым салады. Ал жер бетін¬дегі 75 мемлекетте дін республиканың ресми бөлігі болып табылады.
«Зайырлы мемлекет пен қоғам бұл – біздің тарихи таңдауымыз. Зайырлы деген атеистік деген¬ді білдірмейді. Зайырлы дегеніміз – озық, толерантты, ашық қоғам. Біз дәс¬түрлі діндерге қолдау көрсетіп, кез келген экстремизм түрін үзілді-кесілді мо¬йындамаймыз». Бұл - Елбасының зайырлылық пен дінсіздік ұғымын шатыстырып, адасқан қандастарымызға қарата айтқ¬ан кесімді сөзі. Алайда әлемді дүр¬ліктіріп, алты құр¬лық тыныштығын бұзған, қоғам арасындағы қорқыныш пен үрейді үдеткен радикалды топтар мұны түсіне бермейді. Тіптен түсін¬гісі де келмейді. Себебі олар наданд¬ыққа, көрсоқырлыққа негізд¬елген өз көзқарасы, пікірінің орындалуын табанды түрде талап етеді. Олар өзгелерді әділетсіз, әрі қатыгез деп айыптаудан танбайды. Сондықтан, зайырлылық пен діндарлықтың арақатынасына келейік. Көп жағдайда бұл екі ұғым біріне-бірі қарама-қайшы деп бағаланып жатады. Алайда олардың түйісетін ортақ нүктесі бар екенін жоққа шығаруға болмайды. Мұны айтпас бұрын алдымен діндарлық деген ұғымға тоқталып өтейік. Жалпы діндарлық дегеніміз белгілі бір дін талаптарынының белгілі бір уақыт пен шарттарда белгілі бір адам, топ немесе қоғам тарапынан орындалуы. Діндарлық – адамдардың не белгілі бір қауымның күнделікті өмірінде діннің маңызын паш ететін ұғым. Қазіргі таңда бұл ұғымның мынадай нұсқасы да пайда болды. Ол – діншілдік. Діндарлық анағұрлым парасатты адамның әрекетін білдірсе, діншілдік діннің сыртқы формасын, не кейбір діни шаблондарды ұран етіп, өзі өмір сүріп отырған орта мен жағдай-шарттарды ескермей біртоға өмір сүретін адамның әрекетін білдіреді. Негізінде шынайы діндарлық зайырлылық принциптерімен әдемі үйлесім табады. Ал қашан адам діндарлыққа емес, діншілдікке ойыса бастаса, зайырлы қоғамға сыйыспай, қоғамнан оқшаулана береді. Себебі, дінді шала түсінген адам оны өмір салтына үйлестіре алмай қиналады. Өзі өмір сүріп отырған қоғам шарттарын қаперінде ұстап, діннің түпкі мәнін түсінуге тырыспаған адамның дін ұстануы қоғам тарапынан қарсылық туғызып жатады. Шынайы діндар тепе-теңдікті ұстана отырып, көркем түрде діннің талаптарын да орындайды әрі зайырлылық принципіне де қайшы әрекет етпейді. Айтпағымыз, зайырлы қоғам дінді мансұқтамайды, ал шынайы діндарлық зайырлылық ұстанымына қайшы келмейді.
Мемлекетіміздің зайырлы¬ келбеті – қоғам дамуының кепілі және бірлік пен тұрақтылықтың негізі. Сондықтан біздің мақсатымыз мемлекеті¬міздің зайырлы қағидаттары негізінде мәдениетіміз бен дәстүрімізге сәйкес келетін діни сананы қалыптастыру болып¬ табылады.
Елдің бірлігін сақтау, ынтымағына сызат түсірмеу ел болудың, алға жылжып дамудың басты шарты деуге болады. Ол үшін діни төзімділік, зайырлылық принциптеріне мейлінше басымдық беріп, діншілдіктен жиреніп, діндарлыққа бет алуымыз қажет. Еліміздің іргесі берік болып, руханияты тереңдей берсін.
Менің арманым - олимпиада чемпионы болар еді.
Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жолдауында «Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі» ретінде атап көрсетті. Расында да, бүгінгі таңда еліміздің ақсақалдарынан кішкентай баласына дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.
Спорттың адам өмірінде алатын орны зор екендігін бәріміз білеміз. Спортпен айналысқан адамның денсаулығы мықты, өзі шыдамды болады. Спорттың қай түрімен айналысу адамның қабілетіне байланысты келеді. Бұл туралы ұлы ойшыл Ибн Сина да өз шығармаларында айтқан. Ол сондай-ақ спортты мағынасына қарай жеңіл, ауыр, ұзын, қысқа сияқты бірнеше түрге бөлген. Денсаулық пен өмірді дамыту үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керектігін де атап айтқан.
Мектеп табалдырығында жүріп, барлық пәнді еркін меңгеру әсте мүмкін емес. Қазақстан өз тәуелсіздігін алып, дербес мемлекет болып, спорт жанкүйерлерін бағалы тұтып жатқандықтан, менде бір ерекше ойға бөлендім. Қазіргі таңда еліміздің көк туын желбіретіп, атақ- даңқын көтеріп жатқан осы спортқа белсенді өскелең ұрпақ. Қандайда спорттық шараға қатысып, алдыңғы орын иемденген ұрпағының есімін елбасы көкке көтеріп, Астана немесе Алматы төрінен үйдің кілтін табыс етіп жатқанда, қазағың үшін бірге қуанып, бірге армандап отырасың.
Шіркін, күндердің күнінде мектеп табалдырығын тамамдап, оқуға түсетін болсам, қандайда спорт түрлерінің бірін таңдар едім. Өзім қыз бала болғандықтан спорттың ауыр түрін емес, өзіме лайықты деген жеңіл түрін таңдап, атымды әлемге әйгілі еткім келеді. Кез-келген маман иесі өз маманының шебері емес пе? Оқушыны ұстазы шыңдап шымыр қылып дайындап, бәйгеге қосады. Оның бәйгеден алдыңғы орында келгені бапкері үшін тамаша жетістік болады. Сондай-ақ мені де сол спорт түрінің біріне дайындап, маған сенімін артып, жарысқа қосса мен де ұстазымның үмітін ақтасам, менен асқан бақытты жан әлемнен табылмас еді. А өте қиялшыл келеді ғой.
Мен негізі спорт түрінен шахмат пен жеңіл жүгірісті таңдаймын. Неге дейтін шығарсыз? Себебі шахмат өнері адамзаттың қиялын ұштап, ойын дамытып, таным процесін арттырады. Оны ойнай отырып, қарсылас жұбыңды қай жерден қалай ұтсам, қай жерден жаңылдырсам екен деген ой туындап отырады.
Ал жүгіріс болса, түгел бұлшық еттеріңнің жұмыс істеуіне және қан айналымының жақсаруына бірден –бір көмектеседі. Өз денеңді жеңіл де еркін сезініп, жүгіріс арқылы ішкен тамақтың өзі тез бойыңа сіңеді. Ол арқылы шапшаң қозғалуға да дағдыланасың. Қыз бала әрбір шаңырақтың гүлі іспетті. Сымдай әрі сымбатты болып өсуің үшін, дене бітіміңнің де дұрыс қалыптасқаны жөн шығар деп ойлаймын. Осы ойлар мені алысқа жетелейді. Әйгілі жарыстарға қатысып жатқанда, артыңнан сенің жеңісіңді тілеп, тілекшің болып отыратын атаң –анаңның көгілдір экранға үңілуінің өзі бір ғанибет бақ емес пе? Армансыз адам болуы мүмкін емес шығар. Әрбір пенде бір- бір арманның жетегінде жүріп өсетіні сөзсіз. Біз әлі бұғанағымыз қатпаған, қанатымыз талмаған жастар қатарындамыз. Ойымыз ұшқыр, жаңа ғасырдың сенім артар жеткіншегіміз. Бізден үміт артар кемел жандар көп.
Бір өкініштісі Қазақстанның атын әлемге танытып, 50 елдің қатарына қосуға тырысатын намысшыл адамзаттардың кейде өз Отанымыздан табылмай, басқа ұлт арасынан таңдалынып келетіні жаныңды ауыртады. Себебі биылғы РИО-да болған олимпиадада күрестен Қазақстанның атын шығаруға ат салысып келген, Монғолия қызы болды. Бірақ біздің елімізге жүлделі орын алып бергенмен келешекте өз ұлтымызбен жұмыс жасамайтыны сүйегіңді сырқыратады.. Сондықтан мен өз елімнің атын, намысын ұзағынан сүйгізетін сүйікті пендесі болғым келеді. Бос уақыттарымды текке өткізуден аулақпын. Мектепте жүріп те әр түрлі спорттық сайыстарға белсене қатысамын.
Келешекте егерде мен олимпиада чемпионы болсам, жанған бағымды бағалайтын, елінің байрағын желбіретер, атақты адамдар қатарынан болар едім. Осы шығарма барысында жүректен жарып шыққан төл туынды еріксіз ойға оралады.
Арманым барма чемпионы болсам елімнің,
Көк байрақ самғар төрінде қазақ жерімнің.
Намысшыл қызбын қаныма біткен туадан,
Мен қазақтың бағына біткен қызымын.
Сенімін ақтар ұрпағы болу арманым,
Мен маманнан спортты қана таңдадым.
Жанымда жігер, бойымда қуат тұрғанда,
Титтейде менің қисая қалмас бармағым.
Арманым бар ма чемпионы болсам елімнің,
Ақтасам деймін үміт қып артқан сенімін.
Жазира апкем кумирім болып тұрғанда,
Жетермін менде, таусыла қоймас төзімім.
Осы еді менің жүректен шыққан жырым да,
Айтайын деген, ақтарып салар сырымда.
Сәбилік пәктік сезіммен жаздым арнауды,
Чемпионы болмай, мәнісі болмас мұныңда.
Дін және зайырлы мемлекет
Зайырлы мемлекет – мемлекетті шіркеуден бөлу нәтижесінде пайда болған, қоғамдық қатынастар діни нормалар негізінде емес, азаматтық негізде реттелетін, мемлекеттік органдардың шешімдері діни тұрғыдан шығарылмайтын мемлекеттің сипаты.
Әлемде 113 мем¬ле¬кет өзін зайырлы ел деп жариялаған болса, соның бірі - Қа¬зақстан. Конституцияның 1-бабында ҚР өзін демократиялық, зайырлы мемлекет ретінде орнық¬тыратыны көрініс тапқ¬ан. Қазақстан - зайырлы мемлекет! Себебі, мемлекет пен дін өзінше бөлек, автономды өмір сүреді, мектеп діннен ажыратылған. Мемлекеттің қарекеттері азаматтық заң нормаларымен реттелінеді де дін істеріне араласпайды. Ал діннің тіршілігі діни нормалармен реттелінеді, мемлекет жұмысына араласпайды. Адам, азамат қандай көзқарас, наным не сенім ұстанамын десе де өз еркі. Консти-туцияда көрсетілген ар мен ұждан бостандығы талаптары адамды сеніміне және көзқарасына байланысты қудалауға тиым салады. Яғни, дін заңмен қорғалады. Алайда дін нормалары мен тәжірибесі азаматтық заң нормаларына қайшы келмеуі керек. Дін саясатпен шұғылданбауы тиіс. Бір сөзбен айтқанда құрылымдары мен институттары Конституциямен баянды етілген мемлекет жұмысына дін ешбір кедергі келтірмеуі тиіс. Сонымен бірге Ата заңымыз әрбір адамның діни сенім бостандығына кепілдік береді және конфессиялық, этникалық және басқа да белгілері бойынша кемсітушіліктің кез келген түріне тыйым салады. Ал жер бетін¬дегі 75 мемлекетте дін республиканың ресми бөлігі болып табылады.
«Зайырлы мемлекет пен қоғам бұл – біздің тарихи таңдауымыз. Зайырлы деген атеистік деген¬ді білдірмейді. Зайырлы дегеніміз – озық, толерантты, ашық қоғам. Біз дәс¬түрлі діндерге қолдау көрсетіп, кез келген экстремизм түрін үзілді-кесілді мо¬йындамаймыз». Бұл - Елбасының зайырлылық пен дінсіздік ұғымын шатыстырып, адасқан қандастарымызға қарата айтқ¬ан кесімді сөзі. Алайда әлемді дүр¬ліктіріп, алты құр¬лық тыныштығын бұзған, қоғам арасындағы қорқыныш пен үрейді үдеткен радикалды топтар мұны түсіне бермейді. Тіптен түсін¬гісі де келмейді. Себебі олар наданд¬ыққа, көрсоқырлыққа негізд¬елген өз көзқарасы, пікірінің орындалуын табанды түрде талап етеді. Олар өзгелерді әділетсіз, әрі қатыгез деп айыптаудан танбайды. Сондықтан, зайырлылық пен діндарлықтың арақатынасына келейік. Көп жағдайда бұл екі ұғым біріне-бірі қарама-қайшы деп бағаланып жатады. Алайда олардың түйісетін ортақ нүктесі бар екенін жоққа шығаруға болмайды. Мұны айтпас бұрын алдымен діндарлық деген ұғымға тоқталып өтейік. Жалпы діндарлық дегеніміз белгілі бір дін талаптарынының белгілі бір уақыт пен шарттарда белгілі бір адам, топ немесе қоғам тарапынан орындалуы. Діндарлық – адамдардың не белгілі бір қауымның күнделікті өмірінде діннің маңызын паш ететін ұғым. Қазіргі таңда бұл ұғымның мынадай нұсқасы да пайда болды. Ол – діншілдік. Діндарлық анағұрлым парасатты адамның әрекетін білдірсе, діншілдік діннің сыртқы формасын, не кейбір діни шаблондарды ұран етіп, өзі өмір сүріп отырған орта мен жағдай-шарттарды ескермей біртоға өмір сүретін адамның әрекетін білдіреді. Негізінде шынайы діндарлық зайырлылық принциптерімен әдемі үйлесім табады. Ал қашан адам діндарлыққа емес, діншілдікке ойыса бастаса, зайырлы қоғамға сыйыспай, қоғамнан оқшаулана береді. Себебі, дінді шала түсінген адам оны өмір салтына үйлестіре алмай қиналады. Өзі өмір сүріп отырған қоғам шарттарын қаперінде ұстап, діннің түпкі мәнін түсінуге тырыспаған адамның дін ұстануы қоғам тарапынан қарсылық туғызып жатады. Шынайы діндар тепе-теңдікті ұстана отырып, көркем түрде діннің талаптарын да орындайды әрі зайырлылық принципіне де қайшы әрекет етпейді. Айтпағымыз, зайырлы қоғам дінді мансұқтамайды, ал шынайы діндарлық зайырлылық ұстанымына қайшы келмейді.
Мемлекетіміздің зайырлы¬ келбеті – қоғам дамуының кепілі және бірлік пен тұрақтылықтың негізі. Сондықтан біздің мақсатымыз мемлекеті¬міздің зайырлы қағидаттары негізінде мәдениетіміз бен дәстүрімізге сәйкес келетін діни сананы қалыптастыру болып¬ табылады.
Елдің бірлігін сақтау, ынтымағына сызат түсірмеу ел болудың, алға жылжып дамудың басты шарты деуге болады. Ол үшін діни төзімділік, зайырлылық принциптеріне мейлінше басымдық беріп, діншілдіктен жиреніп, діндарлыққа бет алуымыз қажет. Еліміздің іргесі берік болып, руханияты тереңдей берсін.