Көптеген ғасырлар бойы Сарыарқаны қуатты қыпшақтар этносы мекендеген. Қыпшақтар батыс ғұндардың юебань (жубан) үрім-бұтағынан шыққан тікелей ұрпақтары болды. Қыпшақтар (қимақтар) туралы осындай мәліметтер Қашғари, әл-Идриси, Гардизи, Бейхаки еңбектерінде, Худуд-ал-Алем анонимдік шығармасында (Әлемдер шегінде) және басқаларында бар.
Қыпшақтардың шығу тегі туралы аңызда былай делінген: «Оғыз-хан бектерінің бірі [өзімен] бірге әйелін алып, [жорыққа] шығады. Өзі шайқаста қаза табады; оның әйелі аман қалады… Оның аяғы ауыр еді:… күн суық болды… ол [шіріген] қуысты ағашта туады». Бұл туралы ханға хабар жеткізген кезде ол: «Оның әкесі менің қолымда қаза тапты; оның қорғаушысы жоқ» деді (А.Н.Кононов, Түрікмендердің шежіресі, М.-Л., 1958, 43). Оғыз-хан оны асырап алып, Қыпшақ деп атайды. Қыпшақ сөзі көне түркі тілінен аударғанда қуысты ағаш деген мағына береді.
Қытайдың Шицзи және Цяньхань-шу дереккөздерінде б.э. дейінгі II ғасырда қыпшақтар (қытай транскрипциясында «кюеше» немесе «кыйчак») туралы алғашқы ақпаратты табуға болады. «Наныпи» хроникасынан қыпшақтар б.э.д. I ғасырда Тарбағатайдан батысқа қарай Каспий далаларына дейінгі жерді қоныстанғаны мәлім. Араб дереккөздері бойынша қыпшақтардың оңтүстікте оғыздармен және қаңлылармен, шығыста қарлұқтар мен қырғыздармен, батыста оғыздар мен печенегтермен ортақ шекаралары болған.
Қыпшақтардың иеліктері қазіргі заманғы Орталық, Солтүстік Шығыс және Батыс Қазақстан аумағын қамтыды. Қыпшақ иеліктерінің орталықтары Ертісте және Ұлытау даласында орналасты. Ибн Хордадбехтің есептеулері бойынша Тараз қаласынан Ертістегі қыпшақ иеліктеріне дейінгі қашықтық түйе жүріспен 81 күндік жолды құрады. Орталық Қазақстанда қыпшақтарға ауқымды металлургиялық облыс тиесілі болды (Баянауыл және Қарқаралы алабы, Степняк, Жезқазған және т.б.).
Көптеген ғасырлар бойы Сарыарқаны қуатты қыпшақтар этносы мекендеген. Қыпшақтар батыс ғұндардың юебань (жубан) үрім-бұтағынан шыққан тікелей ұрпақтары болды. Қыпшақтар (қимақтар) туралы осындай мәліметтер Қашғари, әл-Идриси, Гардизи, Бейхаки еңбектерінде, Худуд-ал-Алем анонимдік шығармасында (Әлемдер шегінде) және басқаларында бар.
Қыпшақтардың шығу тегі туралы аңызда былай делінген: «Оғыз-хан бектерінің бірі [өзімен] бірге әйелін алып, [жорыққа] шығады. Өзі шайқаста қаза табады; оның әйелі аман қалады… Оның аяғы ауыр еді:… күн суық болды… ол [шіріген] қуысты ағашта туады». Бұл туралы ханға хабар жеткізген кезде ол: «Оның әкесі менің қолымда қаза тапты; оның қорғаушысы жоқ» деді (А.Н.Кононов, Түрікмендердің шежіресі, М.-Л., 1958, 43). Оғыз-хан оны асырап алып, Қыпшақ деп атайды. Қыпшақ сөзі көне түркі тілінен аударғанда қуысты ағаш деген мағына береді.
Қытайдың Шицзи және Цяньхань-шу дереккөздерінде б.э. дейінгі II ғасырда қыпшақтар (қытай транскрипциясында «кюеше» немесе «кыйчак») туралы алғашқы ақпаратты табуға болады. «Наныпи» хроникасынан қыпшақтар б.э.д. I ғасырда Тарбағатайдан батысқа қарай Каспий далаларына дейінгі жерді қоныстанғаны мәлім. Араб дереккөздері бойынша қыпшақтардың оңтүстікте оғыздармен және қаңлылармен, шығыста қарлұқтар мен қырғыздармен, батыста оғыздар мен печенегтермен ортақ шекаралары болған.
Қыпшақтардың иеліктері қазіргі заманғы Орталық, Солтүстік Шығыс және Батыс Қазақстан аумағын қамтыды. Қыпшақ иеліктерінің орталықтары Ертісте және Ұлытау даласында орналасты. Ибн Хордадбехтің есептеулері бойынша Тараз қаласынан Ертістегі қыпшақ иеліктеріне дейінгі қашықтық түйе жүріспен 81 күндік жолды құрады. Орталық Қазақстанда қыпшақтарға ауқымды металлургиялық облыс тиесілі болды (Баянауыл және Қарқаралы алабы, Степняк, Жезқазған және т.б.).
Объяснение: