Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі өнерлерін айтысып, таласып келіп, ғылымға жүгініпті. Қайрат айтыпты: «Ей, ғылым, өзің де білесің ғой, дүниеде ешнәрсе менсіз кәмелетке жетпейтұғынын; әуелі, өзіңді білуге ерінбей-жалықпай үйрену керек, ол - менің ісім. Құдайға лайықты ғибадат қылып, ерінбей-жалықпай орнына келтірмек те - менің ісім. Дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абұйыр мансапты еңбексіз табуға болмайды. Орынсыз, болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтұғын, күнәкәрліктен, көрсеқызар жеңілдіктен, нәфсі шайтанның азғыруынан құтқаратұғын, адасқан жолға бара жатқан бойды қайта жиғызып алатұғын мен емес пе? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті.
Ақыл айтыпты: «Не дүниеге, не ахиретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетұғын - мен, сенің сөзіңді ұғатұғын - мен, менсіз пайданы іздей алмайды екен, залалдан қаша алмайды екен, ғылымды ұғып үйрене алмайды екен, осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?» - депті.
Онан соң жүрек айтыпты: «Мен - адамның денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады, менсіз тірлік жоқ. Жұмсақ төсекте, жылы үйде тамағы тоқ жатқан кісіге төсексіз кедейдің, тоңып жүрген киімсіздің, тамақсыз аштың күй-жәйі қандай болып жатыр екен деп ойлатып, жанын ашытып, ұйқысын ашылтып, төсегінде дөңбекшітетұғын - мен. Үлкеннен ұят сақтап, кішіге рақым қылдыратұғын - мен, бірақ мені таза сақтай алмайды, ақырында қор болады. Мен таза болсам, а алаламаймын: жақсылыққа елжіреп еритұғын - мен, жаманшылықтан жиреніп тулап кететұғын - мен, әділет, нысап, ұят, рақым, мейірбаншылық дейтұғын нәрселердің бәрі менен шығады, менсіз осылардың көрген күні не? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті.
Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, айтыпты:
- Ей, қайрат, сенің айтқаныңның бәрі де рас. Ол айтқандарыңнан басқа да көп өнерлеріңнің бары рас, сенсіз ешнәрсенің болмайтұғыны да рас, бірақ қаруыңа қарай қаттылығың да мол, пайдаң да мол, бірақ залалың да мол, кейде жақсылықты берік ұстап, кейде жамандықты берік ұстап кетесің, соның жаман, - депті.
-Ей, ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі де рас. Сенсіз ешнәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың, жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың, амал да, айла да - бәрі сенен шығады. Жақсының, жаманның
екеуінің де сүйенгені, сенгені - сен; екеуінің іздегенін тауып беріп жүрсің, соның жаман, - депті. - Сен үшеуіңнің басыңды қоспақ - менің ісім, - депті. Бірақ сонда билеуші, әмірші жүрек болса жарайды. Ақыл, сенің қырың көп, жүрек сенің ол көп қырыңа жүрмейді. Жақсылық айтқаныңа жаны-діні құмар болады. Көнбек түгіл қуанады. Жаманшылық айтқаныңа ермейді. Ермек түгіл жиреніп, үйден қуып шығарады.
- Қайрат, сенің қаруың көп, күшің мол, сенің де еркіңе жібермейді. Орынды іске күшіңді аятпайды. Орынсыз жерге қолыңды босатпайды. Осы үшеуің басыңды қос, бәрін де жүрекке билет, - деп ұқтырып айтушының аты ғылым екен.
- Осы үшеуің бір кісіде менің айтқанымдай табылсаңдар, табанының топырағы көзге сүртерлік қасиетті адам - сол. Үшеуің ала болсаң, мен жүректі жақтадым. Құдайшылық сонда, қалпыңды таза сақта, құдай тағала қалпыңа әрдайым қарайды деп кітаптың айтқаны осы, — депті.
Главные герои повести — боярская дочь Наталья и Алексей Любославский. Алексей и Наталья решились на отчаянный поступок, а после доказали свою честность и истинную храбрость, сражаясь с врагами. И боярин Матвей, и царь не помнили зла, когда Наталья и Алексей им открылись, а признали их заслуги и право жить вместе по любви. Алексей доверил Наталье тайну, что он сын оклеветанного и несправедливо осуждённого боярина Любославского, бежавшего за пределы Отечества. Алексей не был уверен, что царь отнесётся к нему снисходительно, и поэтому жил отшельником и никому не рассказывал, кто он такой. Влюблённым няня Натальи, соблазнившаяся подарками от Алексея, а также старый священник, согласившийся, ничего не спрашивая, тайно их обвенчать. Без их у молодых людей ничего бы не получилось. Наталья была очень красивой восемнадцатилетнёй девушкой, дочерью боярина Матвея. Она была’честной, доброй и простодушной. Она любила природу, с огромным уважением относилась к своему отцу. Воспитание девушек в то время было такое, что она не умела даже читать и писать. Конечно, для Алексея она не могла стать человеком, с которым можно обсуждать вопросы политики или развития государства (а ясно, что Алексей в этом нуждался, будучи жертвой политической борьбы и оказавшись в одиночестве). Но она могла умиротворить его, дать ощущение собственной ценности, принять со всеми его сомнениями, как бы сгладить острые углы. Её преданность проявилась в том, что даже на войну она отправилась вместе с ним. Это, а также то, что она убежала из дома, говорит о большой решительности и силе характера. Наверное, участие в военных действиях сделало её твёрже и мудрее. Алексей был сыном репрессированного боярина, бежавшего в своё время из страны и после смерти отца на свой страх и риск тайно вернувшегося обратно. Это говорит о большой любви к родине и смелости. Он сразу почувствовал незаурядность Натальи и проявил большую настойчивость, чтобы добиться своего. Он искал случая отличиться так, чтобы с полным правом предстать перед глазами царя, и участие его в войне этому Наверное, он был очень порывистым и энергичным человеком, не любил бездействовать и искренне выполнял свой долг так, как он его понимал. Кроме этого он был талантливым рисовальщиком, что для человека его ранга было совсем нетипично. И Алексей, и Наталья были очень эмоциональны, и многие поступки совершали под влиянием эмоций. Но их эмоции были благородны.
Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі өнерлерін айтысып, таласып келіп, ғылымға жүгініпті. Қайрат айтыпты: «Ей, ғылым, өзің де білесің ғой, дүниеде ешнәрсе менсіз кәмелетке жетпейтұғынын; әуелі, өзіңді білуге ерінбей-жалықпай үйрену керек, ол - менің ісім. Құдайға лайықты ғибадат қылып, ерінбей-жалықпай орнына келтірмек те - менің ісім. Дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абұйыр мансапты еңбексіз табуға болмайды. Орынсыз, болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтұғын, күнәкәрліктен, көрсеқызар жеңілдіктен, нәфсі шайтанның азғыруынан құтқаратұғын, адасқан жолға бара жатқан бойды қайта жиғызып алатұғын мен емес пе? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті.
Ақыл айтыпты: «Не дүниеге, не ахиретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетұғын - мен, сенің сөзіңді ұғатұғын - мен, менсіз пайданы іздей алмайды екен, залалдан қаша алмайды екен, ғылымды ұғып үйрене алмайды екен, осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?» - депті.
Онан соң жүрек айтыпты: «Мен - адамның денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады, менсіз тірлік жоқ. Жұмсақ төсекте, жылы үйде тамағы тоқ жатқан кісіге төсексіз кедейдің, тоңып жүрген киімсіздің, тамақсыз аштың күй-жәйі қандай болып жатыр екен деп ойлатып, жанын ашытып, ұйқысын ашылтып, төсегінде дөңбекшітетұғын - мен. Үлкеннен ұят сақтап, кішіге рақым қылдыратұғын - мен, бірақ мені таза сақтай алмайды, ақырында қор болады. Мен таза болсам, а алаламаймын: жақсылыққа елжіреп еритұғын - мен, жаманшылықтан жиреніп тулап кететұғын - мен, әділет, нысап, ұят, рақым, мейірбаншылық дейтұғын нәрселердің бәрі менен шығады, менсіз осылардың көрген күні не? Осы екеуі маған қалай таласады?» - депті.
Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, айтыпты:
- Ей, қайрат, сенің айтқаныңның бәрі де рас. Ол айтқандарыңнан басқа да көп өнерлеріңнің бары рас, сенсіз ешнәрсенің болмайтұғыны да рас, бірақ қаруыңа қарай қаттылығың да мол, пайдаң да мол, бірақ залалың да мол, кейде жақсылықты берік ұстап, кейде жамандықты берік ұстап кетесің, соның жаман, - депті.
-Ей, ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі де рас. Сенсіз ешнәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың, жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың, амал да, айла да - бәрі сенен шығады. Жақсының, жаманның
екеуінің де сүйенгені, сенгені - сен; екеуінің іздегенін тауып беріп жүрсің, соның жаман, - депті. - Сен үшеуіңнің басыңды қоспақ - менің ісім, - депті. Бірақ сонда билеуші, әмірші жүрек болса жарайды. Ақыл, сенің қырың көп, жүрек сенің ол көп қырыңа жүрмейді. Жақсылық айтқаныңа жаны-діні құмар болады. Көнбек түгіл қуанады. Жаманшылық айтқаныңа ермейді. Ермек түгіл жиреніп, үйден қуып шығарады.
- Қайрат, сенің қаруың көп, күшің мол, сенің де еркіңе жібермейді. Орынды іске күшіңді аятпайды. Орынсыз жерге қолыңды босатпайды. Осы үшеуің басыңды қос, бәрін де жүрекке билет, - деп ұқтырып айтушының аты ғылым екен.
- Осы үшеуің бір кісіде менің айтқанымдай табылсаңдар, табанының топырағы көзге сүртерлік қасиетті адам - сол. Үшеуің ала болсаң, мен жүректі жақтадым. Құдайшылық сонда, қалпыңды таза сақта, құдай тағала қалпыңа әрдайым қарайды деп кітаптың айтқаны осы, — депті.
Главные герои повести — боярская дочь Наталья и Алексей Любославский. Алексей и Наталья решились на отчаянный поступок, а после доказали свою честность и истинную храбрость, сражаясь с врагами. И боярин Матвей, и царь не помнили зла, когда Наталья и Алексей им открылись, а признали их заслуги и право жить вместе по любви. Алексей доверил Наталье тайну, что он сын оклеветанного и несправедливо осуждённого боярина Любославского, бежавшего за пределы Отечества. Алексей не был уверен, что царь отнесётся к нему снисходительно, и поэтому жил отшельником и никому не рассказывал, кто он такой. Влюблённым няня Натальи, соблазнившаяся подарками от Алексея, а также старый священник, согласившийся, ничего не спрашивая, тайно их обвенчать. Без их у молодых людей ничего бы не получилось. Наталья была очень красивой восемнадцатилетнёй девушкой, дочерью боярина Матвея. Она была’честной, доброй и простодушной. Она любила природу, с огромным уважением относилась к своему отцу. Воспитание девушек в то время было такое, что она не умела даже читать и писать. Конечно, для Алексея она не могла стать человеком, с которым можно обсуждать вопросы политики или развития государства (а ясно, что Алексей в этом нуждался, будучи жертвой политической борьбы и оказавшись в одиночестве). Но она могла умиротворить его, дать ощущение собственной ценности, принять со всеми его сомнениями, как бы сгладить острые углы. Её преданность проявилась в том, что даже на войну она отправилась вместе с ним. Это, а также то, что она убежала из дома, говорит о большой решительности и силе характера. Наверное, участие в военных действиях сделало её твёрже и мудрее. Алексей был сыном репрессированного боярина, бежавшего в своё время из страны и после смерти отца на свой страх и риск тайно вернувшегося обратно. Это говорит о большой любви к родине и смелости. Он сразу почувствовал незаурядность Натальи и проявил большую настойчивость, чтобы добиться своего. Он искал случая отличиться так, чтобы с полным правом предстать перед глазами царя, и участие его в войне этому Наверное, он был очень порывистым и энергичным человеком, не любил бездействовать и искренне выполнял свой долг так, как он его понимал. Кроме этого он был талантливым рисовальщиком, что для человека его ранга было совсем нетипично. И Алексей, и Наталья были очень эмоциональны, и многие поступки совершали под влиянием эмоций. Но их эмоции были благородны.