Ауа райы дегеніміз осы сәттегі немесе қысқа уақыт аралығындағы, мысалы, тәулік ішіндегі. (тәулік ауа райы) белгілі бір жердегі атмосфераның күйі. «Тәуліктер ауа райы» ұғымы өте маңызды, өйткені тәуліктер дегеніміз атмосфера күйінің заңды өзгерістерінің ең қысқа табиғи кезеңі. Бұл өзгерістерді ауа райы элементтерінің ауаның температурасы мен ылғалдылығының, бұлттылықтың, жауын-шашынның, атмосфера қысымының желдің тәуліктік барысын бақылай отырып, қадағалауға болады.
Климат дегеніміз де атмосфераның күйі, бірақ белгілі бір кеңістікке немесе түгелдей алғанда Жерге тән күйі. Атмосфераның осындай күйі туралы түсінікті оның алмасуларының заңдылықтарын, яғни ауа райы режимін анықтауға мүмкіндік беретін ауа райы туралы көп жылдық мәліметтердің негізінде ғана алуға болады.
Рим өз тарихының алғашқы ғасырларында ежелгі Италияның басқа қалалары арасында еш ерекшелігімен көзге түспеді. Археологтар қазбалары болашақ қаланың орнындағы ең ежелгі елді мекендер б. э. бұрынғы сонау X ғасырда пайда болғанын көрсетті. Кейінірек Тибр өзенінің бойындағы шоқыларды б. э. бұрынғы VIII ғасырда біртұтас қалалық қауымға айналған италиялық тайпалар — латындар мен сабиндердің қоныс-жайлары пайда болды. Б. э. бұрынғы VIII—VI ғасырларда, ежелгі тарихшылар мәлімдеуінше, Римді патшалар басқарған, олардың ең соңғылары этрустардың Тарквинийлер әулетінен шыққан. Этрустар қуылған соң б. э. бұрынғы VI ғасырдың аяғынан Рим республикасының кезеңі басталды. Құл иеленушіліктің өрістеуіне орай дүние-мүлік теңсіздігі күшейіп, еркін тұрғындардың негізгі екі тобының — бай, бекзада патрицийлер мен толық правосы жоқ плебейлер арасында күрес үдей түсті. Б. э. бұрынғы III ғасырда плебейлердің азаматтық толық правоға қолы жетіп, патрицийлер өз артықшылықтарынан айрылды. Бай плебейлер бірте-бірте патрицийлер қатарына қосылып бүкіл билік бір уысқа жинақталған нобилитет құрды. Римнің күшеюіне мықты да тәртіпті армиясы көмектесті. Б. э. бұрынғы IV—III ғасырларда Рим этрус қалаларын, бұдан соң бүкіл Апеннин түбегін бағындырды.
Б. э. бұрынғы III—II ғасырлардағы қан төгіс соғыстарда римдіктер өздерінің басты бәсекелесі — Карфагенді күйретіп, осының ізінше Грекия мен Шығыс Жерорта теңізі өңірінің мемлекеттерін жаулап алды. «Римдіктер белгілі дүниенің бәрін дерлік өзіне бағындырып алды»,— деп жазды б. э. бұрынғы II ғасырда аса көрнекті грек тарихшысы Полибий, сөйтіп, өз құдіретін ата-бабаларының үш ұйықтаса түсіне кірмеген, ал кейінгі ұрпақтары басып оза алмайтын шырқау биікке көтерді». Б. э. бұрынғы I ғасырда Рим ежелгі дүниенің аса ірі құл иеленуші державасын құрды. Соғыс кезінде қолға түскен тұтқындар есебінен үздіксіз ағылып келген құлдар тасқыны құл иеленушілік құрылыстың гүлденуіне жол ашты. Италияда ірі жер иеленудің өрістеуі ұсақ, орта жер иелерінің күйреуіне әкеп соқтырды. Құлдарды жан түршігерлік езу б. э. бұрынғы II ғасырдың аяғы мен I ғасырда орасан зор көтерілістер туғызды. Толық праволы римдіктер мен жер және саяси право үшін күрескен италиялық шаруалар арасында, Римді билеген сенатор шонжарлармен байыған құл иеленушілердің жаңа топтары арасында, Рим мен оған бағындырылған провинциялар арасында әлеуметтік қайшылықтар өрши түсті. Құл иеленуші тап ішіндегі үстемдік жолындағы күрес б. э. бұрынғы I ғасырда Республиканың құлауымен, Империяның орнауымен аяқталған ұзаққа созылған азаматтық соғысқа ұласты.
Рим мәдениеті этрустар мен гректердің пәрменді ықпалымен дамыды. Ерте дәуірде, әсіресе, этрустар едәуір әсер етті. Римдіктер этрустардан азаматтарды сословиеге бөлуді және мемлекеттік қызметті, діни ұғымдар мен әдет-ғұрыптарды, құрылыс тәсілі мен театр ойын-сауықтарын, әскерді ұйымдастыру мен гладиаторлық шайқастарды алды. Рим республикасының бүкіл тарихында дерлік б. э. бұрынғы II ғасырға дейін этрустардың мәдени тұрғыдан басымдығы сақталып келеді.
Ауа райы дегеніміз осы сәттегі немесе қысқа уақыт аралығындағы, мысалы, тәулік ішіндегі. (тәулік ауа райы) белгілі бір жердегі атмосфераның күйі. «Тәуліктер ауа райы» ұғымы өте маңызды, өйткені тәуліктер дегеніміз атмосфера күйінің заңды өзгерістерінің ең қысқа табиғи кезеңі. Бұл өзгерістерді ауа райы элементтерінің ауаның температурасы мен ылғалдылығының, бұлттылықтың, жауын-шашынның, атмосфера қысымының желдің тәуліктік барысын бақылай отырып, қадағалауға болады.
Климат дегеніміз де атмосфераның күйі, бірақ белгілі бір кеңістікке немесе түгелдей алғанда Жерге тән күйі. Атмосфераның осындай күйі туралы түсінікті оның алмасуларының заңдылықтарын, яғни ауа райы режимін анықтауға мүмкіндік беретін ауа райы туралы көп жылдық мәліметтердің негізінде ғана алуға болады.
Объяснение:
Рим өз тарихының алғашқы ғасырларында ежелгі Италияның басқа қалалары арасында еш ерекшелігімен көзге түспеді. Археологтар қазбалары болашақ қаланың орнындағы ең ежелгі елді мекендер б. э. бұрынғы сонау X ғасырда пайда болғанын көрсетті. Кейінірек Тибр өзенінің бойындағы шоқыларды б. э. бұрынғы VIII ғасырда біртұтас қалалық қауымға айналған италиялық тайпалар — латындар мен сабиндердің қоныс-жайлары пайда болды. Б. э. бұрынғы VIII—VI ғасырларда, ежелгі тарихшылар мәлімдеуінше, Римді патшалар басқарған, олардың ең соңғылары этрустардың Тарквинийлер әулетінен шыққан. Этрустар қуылған соң б. э. бұрынғы VI ғасырдың аяғынан Рим республикасының кезеңі басталды. Құл иеленушіліктің өрістеуіне орай дүние-мүлік теңсіздігі күшейіп, еркін тұрғындардың негізгі екі тобының — бай, бекзада патрицийлер мен толық правосы жоқ плебейлер арасында күрес үдей түсті. Б. э. бұрынғы III ғасырда плебейлердің азаматтық толық правоға қолы жетіп, патрицийлер өз артықшылықтарынан айрылды. Бай плебейлер бірте-бірте патрицийлер қатарына қосылып бүкіл билік бір уысқа жинақталған нобилитет құрды. Римнің күшеюіне мықты да тәртіпті армиясы көмектесті. Б. э. бұрынғы IV—III ғасырларда Рим этрус қалаларын, бұдан соң бүкіл Апеннин түбегін бағындырды.
Б. э. бұрынғы III—II ғасырлардағы қан төгіс соғыстарда римдіктер өздерінің басты бәсекелесі — Карфагенді күйретіп, осының ізінше Грекия мен Шығыс Жерорта теңізі өңірінің мемлекеттерін жаулап алды. «Римдіктер белгілі дүниенің бәрін дерлік өзіне бағындырып алды»,— деп жазды б. э. бұрынғы II ғасырда аса көрнекті грек тарихшысы Полибий, сөйтіп, өз құдіретін ата-бабаларының үш ұйықтаса түсіне кірмеген, ал кейінгі ұрпақтары басып оза алмайтын шырқау биікке көтерді». Б. э. бұрынғы I ғасырда Рим ежелгі дүниенің аса ірі құл иеленуші державасын құрды. Соғыс кезінде қолға түскен тұтқындар есебінен үздіксіз ағылып келген құлдар тасқыны құл иеленушілік құрылыстың гүлденуіне жол ашты. Италияда ірі жер иеленудің өрістеуі ұсақ, орта жер иелерінің күйреуіне әкеп соқтырды. Құлдарды жан түршігерлік езу б. э. бұрынғы II ғасырдың аяғы мен I ғасырда орасан зор көтерілістер туғызды. Толық праволы римдіктер мен жер және саяси право үшін күрескен италиялық шаруалар арасында, Римді билеген сенатор шонжарлармен байыған құл иеленушілердің жаңа топтары арасында, Рим мен оған бағындырылған провинциялар арасында әлеуметтік қайшылықтар өрши түсті. Құл иеленуші тап ішіндегі үстемдік жолындағы күрес б. э. бұрынғы I ғасырда Республиканың құлауымен, Империяның орнауымен аяқталған ұзаққа созылған азаматтық соғысқа ұласты.
Рим мәдениеті этрустар мен гректердің пәрменді ықпалымен дамыды. Ерте дәуірде, әсіресе, этрустар едәуір әсер етті. Римдіктер этрустардан азаматтарды сословиеге бөлуді және мемлекеттік қызметті, діни ұғымдар мен әдет-ғұрыптарды, құрылыс тәсілі мен театр ойын-сауықтарын, әскерді ұйымдастыру мен гладиаторлық шайқастарды алды. Рим республикасының бүкіл тарихында дерлік б. э. бұрынғы II ғасырға дейін этрустардың мәдени тұрғыдан басымдығы сақталып келеді.