Өзгергіштіктің бұл типінде гендер өзгермейді. Гендердің генотипте бір-бірімен үйлесуі фенотипі ұрпақтарды тудырады. Комбинативтік өзгергіштік жасушаның мейоздык бөлінуінін I профазасында байқалатын хромосомалардың айқасуынан, ұрықтану кезінде гаметалардың кездейсоқ кездесуінен және гомологтік хромосомалардың бір-бірінен тәуелсіз ажырауынан пайда болады. Жыныстық көбею кезінде ата-ана гендерінің алмасуынан жаңа белгілері мен жаңа касиеттері бар даралар түзіледі. Тұқым қуалайтын гендердің үйлесуі ылғи да тиімді, бағалы бола бермейді. Бұл жағдайда табиғи сұрыпталу нәтижесінде жағымсыз, зиянды белгілері бар организмдер еліп отырады.
Сұрыптаушылар жұмыстың мақсатына қарай болашақ ұрпақта гендердің жағымды комбинациясын алу үшін будандастыруға алынатын ата-аналық формалардың қасиеттерін іріктейді. Мысалы, қазақтың арқар-меринос қойы жабайы арқар мен биязы жүнді меринос қойды шағылыстыру аркылы алынған. Мұнда арқардан суыққа төзімді, сүйегі берік, тау жағдайына бейім белгілері берілсе, қойдан жүнінің, етінің сапасы берілген. Бұл белгілер тұрақты болу үшін туыстық будандастыру жүргізеді.
Мутациялық өзгергіштік
Мутация деп хромосомалардың немесе гендердің кенеттен өзгеруін айтады. Мутацияның пайда болуы жөне қалыптасуы мутагенез деп аталады. Ал тұқым қуалайтын өзгерістерді тудыратын факторларды мутаген деп атайды. Мутациялық процестің нәтижесінде жаңа қасиеттерге ие болған дараларды мутанттар дейді. Мутациялық өзгергіштік тұқым қуалайды. Олардың пайда болуы бірнеше кезеңдерді қамтитын күрделі процесс. "Мутация" деген терминді 1901 жылы Голландия генетигі Гуго де Фриз "Мутациялық теория" деген еңбегінде енгізді.
Ч. Дарвин "Үй жағдайында өсімдіктер мен жануарлардың өзгергіштігі" атты еңбегінде (1868) бірнеше тұқым қуалайтын өзгерістерді сипаттады. Жаңа Англияда (АҚШ) 1791 жылы қой өсіретін анкон фермасында аяқтары қысқа, денесі ұзын еркек қозы туылады. Бұл құбылыс ата-анасының біреуінің жыныс жасушасында гендік мутацияның болуы арқылы түсіндірілді. Ч. Дарвин бұл койларды "Жартылай кемтарлар" деп атаған. Малдардың аяқтарының қысқа болуы және жайылым кедергілерінен өте алмауы фермерлерге ұнайды. Фермерлер сұрыптау жұмысын жүргізу нәтижесінде анкон тұқымды қойлар пайда болды.
Қазір анкон гені туралы не айтуға болады? Ол белгілі бір себептермен койлардың қаңқасын анықтайтын ген мутацияға ұшыраған. Оның қай кезде болғанын анықтау қиын, себебі ол рецессивті ген болғандықтан, ұрпақтан-ұрпаққа гетерозиготалы күйінде беріліп отырған.
Дәл осындай мутация 1919 жылы Норвегияда және 1966 жылы Донецк облысындағы Роза Люксембург совхозында цигай қойларында қайталанады. Мұндай мутациялар түлкілерде, қояндарда кездеседі.
Жалпы мутацияны эволюциялық процестің алғашқы материалдық негізі деп есептеген жөн. Мутациялық өзгергіштіктің барлық түрлері тірі организмдерге тән. Организмдердің ерекшеліктеріне: фенотипінің және генотипінің өзгеруіне қарай мутациялар: морфологиялық, физиологиялық, гендік, хромосомалық жөне гелюмдық болып бөлінеді.
Морфологиялық мутацияларға өсімдіктер мен жануарлар мүшелерінің тұқым қуалайтын белгілерінің өзгеруі жатады. Мысалы, өсімдіктердің бойының биіктігі, гүлдер мен гүл шоғырлары түсінің, жапырак тақтасы мен жемістерінің, сондай-ақ тұқым түрлерінің өзгеруін айтады. Жануарларда: терісінің түсі, аяғының қысқалығы, кауырсынның болмауы. Жәндіктерде: денесінің, көзінің түсінің өзгеруі, қанатының мөлшері мен пішінінің езгеруі.
Физиологиялық мутацияларға есімдіктер мен жануарлардың өнімділігінің төмендеуі немесе артуы, сонымен қатар олардың сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына, (суык, ыстыққа) ауруға төзімсіздігі мен тезімділігін көрсететін қасиеттері жатады. Физиологиялық мутацияларға летальді және сублетальді мутациялар кіреді.
Гендік мутациялар
Гендік мутациялар геннің құрамының өзгеруінен туады. Генді ДНҚ-ның бір бөлігі десек, ДНҚ-дағы азотты негіздердің орналасу ретінің бұзылуы нәтижесінде басқа нәруыздар синтезделетінін білеміз. Олай болса, организмдердің көптеген морфологиялық, физиологиялық және биохимиялық касиеттерінің өзгеруі осыған байланысты болады. Мысалы, өзімізге таныс бұршақ өсімдігі тұқымының түсі сары немесе жасыл, формасы тегіс немесе бұдыр, гүлінің түсі ақ немесе қара қошқыл, т.б. болуы. Жануарлардағы альбинизм (пигментсіздік), дрозофила шыбынының көзінің түсі жағынан ақ, сарғыш, ақ сары болуы, сондай-ақ адамда гемофилия, дальтонизм, фенилкетонурия, т.б. аурулардың болуы осы гендік мутацияларға байланысты болады.
Хромосомадағы бір локустағы мутация нөтижесінде өзгерген гендер әр уақытта аллельді болады. Мутацияның жиілігі өр түрлі аллельдерде бірдей жүрмейді. Бір аллельдік локуста мутацияның жиілігі 10"5—10~7 болады. Бірақ организмде гендердің саны өте көп болғандықтан, мутация да көп болады. Қазір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарлар гаметаларында 10%-ға дейін табиғи өзгерістер кездесуі мүмкін.
Кажется, совсем недавно в дом принесли маленького забавного щенка, а сегодня это уже взрослая сформировавшаяся собака со своим характером и физиологическими потребностями, вполне готовая к вязке.
Среди владельцев собак не утихают споры о необходимости вязки для каждого животного. Однако специалисты в области ветеринарии авторитетно утверждают, что к процессу спаривания нужно допускать далеко не всех питомцев, а только совершенно здоровых и пригодных к племенному разведению особей.
Но если собака отличается отменным экстерьером и здоровьем, а получение щенков входит в планы владельцев данной собаки, то им необходимо заранее запастись знаниями, связанными с периодом после спаривания своего питомца или питомицы.
Сразу после вязки
Бытует мнение, что после первой вязки нужно сделать и вторую. Опытные ветеринары высказываются против повторного спаривания, напрасно расходующего силы кобеля. Если совершенно здоровая была повязана в фазу овуляции, ее оплодотворение гарантировано. Что касается другого распространенного спора – уводить или не уводить животных друг от друга сразу после вязки – здесь нужно ориентироваться на поведение и физическое состояние собак.
После спаривания следует промыть половые органы кобеля каким-нибудь антисептиком. Владельцу собаки важно последить за тем, чтобы она какое-то время не садилась и не справляла нужду. Собакам нужно дать немного воды, а покормить – часа через два. Оба владельца должны помнить, что их собаки устали и не расположены к активным играм. Пусть отдыхают и спят.
Главное – здоровье
Любая собака после вязки нуждается в заботе. Особенно внимательными должны быть владельцы собак. Ведь безупречное внутриутробное развитие щенков напрямую зависит от здоровья их мамы. Потому необходимо обеспечить сбалансированный рацион питания, богатый витаминами.
Как правило, владельцы собак проверяют перед вязкой их здоровье. Но если это не было сделано своевременно, посещение ветеринара должно произойти как можно скорее. Особенно в тех случаях, когда появились цветные и неприятно пахнущие выделения у собаки после вязки. Ветеринар оценит состояние здоровья собаки, выявит имеющиеся заболевания и даст рекомендации. Кстати, продолжающаяся течка после вязки не должна беспокоить владельцев. Она скоро пройдет.
Владельцам кобелей тоже не следует игнорировать ветеринара. Существует немало заболеваний, передающихся половым путем от собаки к собаке. Если собака, участвующая в вязке, не была совершенно здорова, она могла заразить партнера. Владельцам кобелей нужно учитывать это обстоятельство и не избегать ветеринарных клиник.
Для укрепления здоровья беременных сук важен ежедневный моцион. Выгуливать собак после вязки следует не меньше двух часов, не заставляя их бегать и прыгать. Пусть прогулка будет спокойной.
Беременность: наступила или нет?
Этот вопрос волнует каждого владельца собаки, но в течение четырех недель после спаривания достоверный ответ на него дать практически невозможно. Изменяется поведение собаки, она становится вялой, много пьет или ест. Иногда наблюдается отсутствие аппетита. К концу пятой недели у собаки набухают соски, выделяется молозиво. Собака начинает устраивать «гнездо» для будущих щенков. Но только с седьмой или восьмой недели можно будет прощупать шевеление детенышей.
Объяснение:
Особо нетерпеливые владельцы ведут своих собачек на УЗИ. Однако некоторые ученые высказываются против такого обследования, считая его воздействие неблагоприятным для щенков. Может, стоит прислушиваться к их рекомендациям и лишний раз не беспокоить беременную собаку
Комбинативтік өзгергіштік
Өзгергіштіктің бұл типінде гендер өзгермейді. Гендердің генотипте бір-бірімен үйлесуі фенотипі ұрпақтарды тудырады. Комбинативтік өзгергіштік жасушаның мейоздык бөлінуінін I профазасында байқалатын хромосомалардың айқасуынан, ұрықтану кезінде гаметалардың кездейсоқ кездесуінен және гомологтік хромосомалардың бір-бірінен тәуелсіз ажырауынан пайда болады. Жыныстық көбею кезінде ата-ана гендерінің алмасуынан жаңа белгілері мен жаңа касиеттері бар даралар түзіледі. Тұқым қуалайтын гендердің үйлесуі ылғи да тиімді, бағалы бола бермейді. Бұл жағдайда табиғи сұрыпталу нәтижесінде жағымсыз, зиянды белгілері бар организмдер еліп отырады.
Сұрыптаушылар жұмыстың мақсатына қарай болашақ ұрпақта гендердің жағымды комбинациясын алу үшін будандастыруға алынатын ата-аналық формалардың қасиеттерін іріктейді. Мысалы, қазақтың арқар-меринос қойы жабайы арқар мен биязы жүнді меринос қойды шағылыстыру аркылы алынған. Мұнда арқардан суыққа төзімді, сүйегі берік, тау жағдайына бейім белгілері берілсе, қойдан жүнінің, етінің сапасы берілген. Бұл белгілер тұрақты болу үшін туыстық будандастыру жүргізеді.
Мутациялық өзгергіштік
Мутация деп хромосомалардың немесе гендердің кенеттен өзгеруін айтады. Мутацияның пайда болуы жөне қалыптасуы мутагенез деп аталады. Ал тұқым қуалайтын өзгерістерді тудыратын факторларды мутаген деп атайды. Мутациялық процестің нәтижесінде жаңа қасиеттерге ие болған дараларды мутанттар дейді. Мутациялық өзгергіштік тұқым қуалайды. Олардың пайда болуы бірнеше кезеңдерді қамтитын күрделі процесс. "Мутация" деген терминді 1901 жылы Голландия генетигі Гуго де Фриз "Мутациялық теория" деген еңбегінде енгізді.
Ч. Дарвин "Үй жағдайында өсімдіктер мен жануарлардың өзгергіштігі" атты еңбегінде (1868) бірнеше тұқым қуалайтын өзгерістерді сипаттады. Жаңа Англияда (АҚШ) 1791 жылы қой өсіретін анкон фермасында аяқтары қысқа, денесі ұзын еркек қозы туылады. Бұл құбылыс ата-анасының біреуінің жыныс жасушасында гендік мутацияның болуы арқылы түсіндірілді. Ч. Дарвин бұл койларды "Жартылай кемтарлар" деп атаған. Малдардың аяқтарының қысқа болуы және жайылым кедергілерінен өте алмауы фермерлерге ұнайды. Фермерлер сұрыптау жұмысын жүргізу нәтижесінде анкон тұқымды қойлар пайда болды.
Қазір анкон гені туралы не айтуға болады? Ол белгілі бір себептермен койлардың қаңқасын анықтайтын ген мутацияға ұшыраған. Оның қай кезде болғанын анықтау қиын, себебі ол рецессивті ген болғандықтан, ұрпақтан-ұрпаққа гетерозиготалы күйінде беріліп отырған.
Дәл осындай мутация 1919 жылы Норвегияда және 1966 жылы Донецк облысындағы Роза Люксембург совхозында цигай қойларында қайталанады. Мұндай мутациялар түлкілерде, қояндарда кездеседі.
Жалпы мутацияны эволюциялық процестің алғашқы материалдық негізі деп есептеген жөн. Мутациялық өзгергіштіктің барлық түрлері тірі организмдерге тән. Организмдердің ерекшеліктеріне: фенотипінің және генотипінің өзгеруіне қарай мутациялар: морфологиялық, физиологиялық, гендік, хромосомалық жөне гелюмдық болып бөлінеді.
Морфологиялық мутацияларға өсімдіктер мен жануарлар мүшелерінің тұқым қуалайтын белгілерінің өзгеруі жатады. Мысалы, өсімдіктердің бойының биіктігі, гүлдер мен гүл шоғырлары түсінің, жапырак тақтасы мен жемістерінің, сондай-ақ тұқым түрлерінің өзгеруін айтады. Жануарларда: терісінің түсі, аяғының қысқалығы, кауырсынның болмауы. Жәндіктерде: денесінің, көзінің түсінің өзгеруі, қанатының мөлшері мен пішінінің езгеруі.
Физиологиялық мутацияларға есімдіктер мен жануарлардың өнімділігінің төмендеуі немесе артуы, сонымен қатар олардың сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына, (суык, ыстыққа) ауруға төзімсіздігі мен тезімділігін көрсететін қасиеттері жатады. Физиологиялық мутацияларға летальді және сублетальді мутациялар кіреді.
Гендік мутациялар
Гендік мутациялар геннің құрамының өзгеруінен туады. Генді ДНҚ-ның бір бөлігі десек, ДНҚ-дағы азотты негіздердің орналасу ретінің бұзылуы нәтижесінде басқа нәруыздар синтезделетінін білеміз. Олай болса, организмдердің көптеген морфологиялық, физиологиялық және биохимиялық касиеттерінің өзгеруі осыған байланысты болады. Мысалы, өзімізге таныс бұршақ өсімдігі тұқымының түсі сары немесе жасыл, формасы тегіс немесе бұдыр, гүлінің түсі ақ немесе қара қошқыл, т.б. болуы. Жануарлардағы альбинизм (пигментсіздік), дрозофила шыбынының көзінің түсі жағынан ақ, сарғыш, ақ сары болуы, сондай-ақ адамда гемофилия, дальтонизм, фенилкетонурия, т.б. аурулардың болуы осы гендік мутацияларға байланысты болады.
Хромосомадағы бір локустағы мутация нөтижесінде өзгерген гендер әр уақытта аллельді болады. Мутацияның жиілігі өр түрлі аллельдерде бірдей жүрмейді. Бір аллельдік локуста мутацияның жиілігі 10"5—10~7 болады. Бірақ организмде гендердің саны өте көп болғандықтан, мутация да көп болады. Қазір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарлар гаметаларында 10%-ға дейін табиғи өзгерістер кездесуі мүмкін.
Объяснение:
Кажется, совсем недавно в дом принесли маленького забавного щенка, а сегодня это уже взрослая сформировавшаяся собака со своим характером и физиологическими потребностями, вполне готовая к вязке.
Среди владельцев собак не утихают споры о необходимости вязки для каждого животного. Однако специалисты в области ветеринарии авторитетно утверждают, что к процессу спаривания нужно допускать далеко не всех питомцев, а только совершенно здоровых и пригодных к племенному разведению особей.
Но если собака отличается отменным экстерьером и здоровьем, а получение щенков входит в планы владельцев данной собаки, то им необходимо заранее запастись знаниями, связанными с периодом после спаривания своего питомца или питомицы.
Сразу после вязки
Бытует мнение, что после первой вязки нужно сделать и вторую. Опытные ветеринары высказываются против повторного спаривания, напрасно расходующего силы кобеля. Если совершенно здоровая была повязана в фазу овуляции, ее оплодотворение гарантировано. Что касается другого распространенного спора – уводить или не уводить животных друг от друга сразу после вязки – здесь нужно ориентироваться на поведение и физическое состояние собак.
После спаривания следует промыть половые органы кобеля каким-нибудь антисептиком. Владельцу собаки важно последить за тем, чтобы она какое-то время не садилась и не справляла нужду. Собакам нужно дать немного воды, а покормить – часа через два. Оба владельца должны помнить, что их собаки устали и не расположены к активным играм. Пусть отдыхают и спят.
Главное – здоровье
Любая собака после вязки нуждается в заботе. Особенно внимательными должны быть владельцы собак. Ведь безупречное внутриутробное развитие щенков напрямую зависит от здоровья их мамы. Потому необходимо обеспечить сбалансированный рацион питания, богатый витаминами.
Как правило, владельцы собак проверяют перед вязкой их здоровье. Но если это не было сделано своевременно, посещение ветеринара должно произойти как можно скорее. Особенно в тех случаях, когда появились цветные и неприятно пахнущие выделения у собаки после вязки. Ветеринар оценит состояние здоровья собаки, выявит имеющиеся заболевания и даст рекомендации. Кстати, продолжающаяся течка после вязки не должна беспокоить владельцев. Она скоро пройдет.
Владельцам кобелей тоже не следует игнорировать ветеринара. Существует немало заболеваний, передающихся половым путем от собаки к собаке. Если собака, участвующая в вязке, не была совершенно здорова, она могла заразить партнера. Владельцам кобелей нужно учитывать это обстоятельство и не избегать ветеринарных клиник.
Для укрепления здоровья беременных сук важен ежедневный моцион. Выгуливать собак после вязки следует не меньше двух часов, не заставляя их бегать и прыгать. Пусть прогулка будет спокойной.
Беременность: наступила или нет?
Этот вопрос волнует каждого владельца собаки, но в течение четырех недель после спаривания достоверный ответ на него дать практически невозможно. Изменяется поведение собаки, она становится вялой, много пьет или ест. Иногда наблюдается отсутствие аппетита. К концу пятой недели у собаки набухают соски, выделяется молозиво. Собака начинает устраивать «гнездо» для будущих щенков. Но только с седьмой или восьмой недели можно будет прощупать шевеление детенышей.
Объяснение:
Особо нетерпеливые владельцы ведут своих собачек на УЗИ. Однако некоторые ученые высказываются против такого обследования, считая его воздействие неблагоприятным для щенков. Может, стоит прислушиваться к их рекомендациям и лишний раз не беспокоить беременную собаку