Органогенез (гр. organon – орган, мүше және ...генез) – эмбриогенезде мүшелердің түзілу үдерісі. Жануарлар мүшелері мен мүшелер жүйесінің пайда болу және даму сатысы. Органогенезгаструла сатысынан кейін басталады. Мүшелердің әрқайсысынан бұрынғы белгілі орында, бұрынғы белгілі жасушалар тобынан негізделіп, қалыптасады.Ол 2 кезеңге бөлінеді.1-ші кезең нейруляция. Бұл фазада нерв түтігі және хорда қалыптасады. 2-ші фазада ұрықтың қалған мүшелері пайда болып, олардың өздеріне тән пішіндері мен құрылысының өзара үйлесімділігі қалыптасады. Сонымен бірге оның дамуына тұқым қуалау ақпаратының негізі қаланған ДНҚ молекулалары ғана емес, оны қоршаған ұлпалар, жасушалар, олардың химиялық заттары әсер етеді.
Ғалымдар қазіргі кезде ұрық жапырақшасының қайсысынан қай мүшелер жүйесінің түзілетінін толық анықтады. Ұрық жапырақшаларының теориясын жете тексеруге орыс биологі A. О. Ковалевский(1840-1901) орасан зор үлес қосты және осы заманғы ұрық жапырақшалары теориясының заңды түрде негізін қалаушы деп есептеледі. Ең соңғы зерттеулерде теорияға аздаған толықтырулар енгізілді. Бұл ашылған жаңалықтың эволюциялық теорияны дәлелдеу кезінде орасан зор маңызы болғандығын атап көрсету жөн. Ұрықтық дерттенуді, зерттеулердің себебін айқындау кезіндеэмбриологтар күні бүгін пайдалануда.
Сонымен ұрық жапырақшалары былай орналасады: сыртқы қабаты - эктодерма, ортаңғы қабаты - мезодерма, ал ең ішкі қабат - энтодерма. Ал олардың түзілуінде аздаған жүйелік өзгерістер бар. Ең алдымен сыртқы эктодерма және ішкі - энтодерма оңашаланады, ал бұдан соң олардың аралығынан мезодерма орнығады. Энтодерманы ішек қуысы астарлайды.
В організмі людини є 4 типи тканин. епітеліальна,внутрішнього середовища(рідкі, скелетні, сполучні), м'язові та нервові. Епітеліальні складаються з клітин, що щільно прилягають одна до одної і слаборозвиненоі міжклітиної речовини. Вони вкривають тіло ззовні, вистілає порожнини тіла і тд. Епітелій бувае одношаровий і багатошаровий. Одношаровий скл. з 1го шару клітин і вистілає протоки залоз,шлунково кишковий тракт. Багатошаровий скл. з кількох шарів клітин, вистілає рот. порожнину і стравохід Тканини внутрішньго середовища:виділяють трофічні,опорні і опорнотрофічні. Трофічні-кров і лімфа,мають рідку міжклітинну речовину. Опорні: 1) кісткова-утворює кістки скелета 2)хрящова-утворює міжхребцеві диски,поверхню суглобів,хрящі гортані,трахеї Особливість цих тканин в міжклітиній рідині. У кісткові вона міцна і тверда, а в хрящовій міцна і еластична Опорно трофічні-жирова, пухка,щільна. М'язова складається з клітин у цитоплазмі яких є особливі скоротливі волоконця Властивість- збудливість і скоротливість Посмуговані м'язи утворюють скелетні і мімічні м'язи,язика,гортані,верхньої частини стравоходу, діафрагму,серце Непосмуговані-шлунково кишковий тракт,легені,бронхи, сечостатеві органи, судини. Нервова тканина складається з нейронів і нейрогліі. Нейрон складається з тіла і відростків. В тілі розташоване ядро. Дендрит-короткий відросток,передає інфу до тіла клітини. Аксон-довгий відросток, передає імпульси від нервової клітини до інших нервових клітин чи роб. органів. Нейроглія виконує функції: опорна, живильна, захисна,секреторна Властивості нервової тканини-збудливість і провідність
Органогенез (гр. organon – орган, мүше және ...генез) – эмбриогенезде мүшелердің түзілу үдерісі. Жануарлар мүшелері мен мүшелер жүйесінің пайда болу және даму сатысы. Органогенезгаструла сатысынан кейін басталады. Мүшелердің әрқайсысынан бұрынғы белгілі орында, бұрынғы белгілі жасушалар тобынан негізделіп, қалыптасады.Ол 2 кезеңге бөлінеді.1-ші кезең нейруляция. Бұл фазада нерв түтігі және хорда қалыптасады. 2-ші фазада ұрықтың қалған мүшелері пайда болып, олардың өздеріне тән пішіндері мен құрылысының өзара үйлесімділігі қалыптасады. Сонымен бірге оның дамуына тұқым қуалау ақпаратының негізі қаланған ДНҚ молекулалары ғана емес, оны қоршаған ұлпалар, жасушалар, олардың химиялық заттары әсер етеді.
Ғалымдар қазіргі кезде ұрық жапырақшасының қайсысынан қай мүшелер жүйесінің түзілетінін толық анықтады. Ұрық жапырақшаларының теориясын жете тексеруге орыс биологі A. О. Ковалевский(1840-1901) орасан зор үлес қосты және осы заманғы ұрық жапырақшалары теориясының заңды түрде негізін қалаушы деп есептеледі. Ең соңғы зерттеулерде теорияға аздаған толықтырулар енгізілді. Бұл ашылған жаңалықтың эволюциялық теорияны дәлелдеу кезінде орасан зор маңызы болғандығын атап көрсету жөн. Ұрықтық дерттенуді, зерттеулердің себебін айқындау кезіндеэмбриологтар күні бүгін пайдалануда.
Сонымен ұрық жапырақшалары былай орналасады: сыртқы қабаты - эктодерма, ортаңғы қабаты - мезодерма, ал ең ішкі қабат - энтодерма. Ал олардың түзілуінде аздаған жүйелік өзгерістер бар. Ең алдымен сыртқы эктодерма және ішкі - энтодерма оңашаланады, ал бұдан соң олардың аралығынан мезодерма орнығады. Энтодерманы ішек қуысы астарлайды.
Епітелій бувае одношаровий і багатошаровий. Одношаровий скл. з 1го шару клітин і вистілає протоки залоз,шлунково кишковий тракт.
Багатошаровий скл. з кількох шарів клітин, вистілає рот. порожнину і стравохід
Тканини внутрішньго середовища:виділяють трофічні,опорні і опорнотрофічні.
Трофічні-кров і лімфа,мають рідку міжклітинну речовину.
Опорні:
1) кісткова-утворює кістки скелета
2)хрящова-утворює міжхребцеві диски,поверхню суглобів,хрящі гортані,трахеї
Особливість цих тканин в міжклітиній рідині. У кісткові вона міцна і тверда, а в хрящовій міцна і еластична
Опорно трофічні-жирова, пухка,щільна.
М'язова складається з клітин у цитоплазмі яких є особливі скоротливі волоконця
Властивість- збудливість і скоротливість
Посмуговані м'язи утворюють скелетні і мімічні м'язи,язика,гортані,верхньої частини стравоходу, діафрагму,серце
Непосмуговані-шлунково кишковий тракт,легені,бронхи, сечостатеві органи, судини.
Нервова тканина складається з нейронів і нейрогліі. Нейрон складається з тіла і відростків. В тілі розташоване ядро. Дендрит-короткий відросток,передає інфу до тіла клітини. Аксон-довгий відросток, передає імпульси від нервової клітини до інших нервових клітин чи роб. органів. Нейроглія виконує функції: опорна, живильна, захисна,секреторна
Властивості нервової тканини-збудливість і провідність