Сінтаксічныя канструкцыі з чужой мовай (тэставыя заданні) І варыянт
1.Чужая мова можа перадавацца ў выглядзе: 1) слоў аўтара мовы; 3) ускоснай мовы; 4) дзеясловаў маўлення і думкі; 5) дзеясловаў, якія абазначаюць эмоцыі, пачуцці.
2.Адзначце сказы, у якіх мова разрываецца словамі аўтара: 1) – Мы да Насці, – сказаў адзін з маладых людзей. – Яе паклікаць сюды можна? 2) – Гарачы суп, – моршчыцца Міколка. 3) – А гэта думка добрая! – ажывіўся Мірон. – Гэтак і пачнём рабіць. 4) – Падумаеш, бараду адпусціў, – сказала маладзіца. – Барада нікому розуму не прыбавіла. 5) Толькі тата дзверы адчыніў, а Ігар яму насустрач: “Татка, татачка, я ўжо з вёскі прыехаў!”
3.Адзначце сказы з мовай, у якіх пастаноўка знакаў прыпынку адпавядае наступнай схеме: “П?” – а. 1) Ну, дачка, ідзі сказала маці, калі да іх наблізілася медсястра; 2) Давайце на Чорнае мора паедзем прапанавала Ала; 3) Буйныя якія дзічкі сказаў Паўлюк, набіваючы рот; 4) Ты куды гэта ўчора ездзіў замест прывітання спытаў старшыня; 5) Як жа ехаць па вадзе мільганула ў мяне трывожная думка
4.Адзначце сказы з мовай, у якіх правільна пастаўлены знакі прыпынку: 1) – Чакай, – сказаў Андрэй, – зараз будзе табе ўзнагарода. 2) А дзед ужо казаў далей: “Ты не прымай усяго блізка да сэрца”. 3) Ура, – дружна гаркнулі хлопцы. 4) – Адставіць, – махнуў рукою Лёнька, павярнуўся да нас, сурова сказаў: – Цяпер наш камандзір – Вася Радкевіч. 5) – А каму робяць аперацыю, – устрывожана запытаў я. – Не ведаеце?
5.Адзначце знак прыпынку, прапушчаны ў сказе з мовай: – Мы цяпер удвух з Васем даглядаць цябе будзем, – сказаў каню Лёнька – Ты прывыкай да нас, прывыкай... 1) двукроп’е; 2) коска; 3) кропка; 4) пытальнік; 5) клічнік.
6.Замяніце мову ўскоснай: Суседзі маёй маме гаварылі: “Віця твой, відаць, артыстам будзе...”
Адзначце сродак сувязі (злучнік ці злучальнае слова), выкарыстаны вамі ў даданай частцы: 1) што; 2) каб; 3) які; 4) ці; 5) калі.
Тэкст для заданняў 7-10
(1) Непрыкметна для самога сябе Валодзя ўвайшоў у ролю лётчыка, выставіў перад сабою рукі, загудзеў, быццам матор, і пабег вакол стала.
(2) Касьян адышоў убок, паправіў акуляры і зарагатаў:
- Можна падумаць, што ты ляціш ужо.
(3) – Яшчэ не лячу, але буду лятаць, – спыніўся Валодзя і ўпэўнена сказаў – Можа, нават і ў космас палячу.
7.Які знак прыпынку прапушчаны ў 3-м сказе?
8.Выпішыце з тэксту фразеалагізм, які мае значэнне “натуральна, праўдзіва пераўвасобіўся”:
9.Выпішыце з 2-га сказа словы, якія маюць у сваім складзе прыстаўку:
10.Выпішыце з 3-га сказа дзеяслоў, ужыты ў форме будучага складанага часу:
адным з самых прывабных у творы з’яўляецца вобраз ганны чарнушкі. на старонках рамана ганна паўстае перад намі ўжо дарослай дзяўчынай, але мы з лёгкасцю ўяўляем яе дзяцінства: беднасць, цяжкая праца на полі, у хаце. звычайнае жыццё сялянскай дзяўчыны.васiля яна спачатку не вылучала з лiку сваiх равеснiкау. усе пачалось з летняга вечара на сенажацi, калi у iх адбылося першае нясмелае каханне. на вачах ганна вырастае ў незвычайна прыгожую дзяучыну, поўную годнасцi, чалавечай шчырасцi, дабраты i спагадлiвасцi. з псiхалагiчнай абгрунтаванасцю раскрывалася першае каханне дзяучыны. яна пакахала глыбока, з усiм жарам нерастрачаных пачуццяў. з глыбiней намалявана трагедыя дзяўчыны, якая, кахаючы аднаго, сiлай няўмольных абставiн вымушана выйсцi замуж за другога. раман усебакова iмкнецца абгрунтаваць, чаму ганна, у якой развiта пачуцце уласнай годнасцi, якая не церпiць прымусу i сляпога падначалення чужой волi, вырашыла выйсцi за яўхiма. нялегка дасталося ей гэтае рашэнне.пасля сватання ганна пачынае жыць “у нейкiм сне”. яна робiць усе па заведзенаму звычаю, але аутаматычна, без душы i ахвоты. “сцерпiцца – злюбiцца,» угаворвала сябе ганна. але не злюбiлася i не сцярпелася. i чым даужэй яна жыве у сям’i глушака, тым больш выразна разумее усю жахлiвасць свайго становiшча. асаблiва адчула ганна свае становiшча жонкi-рабынi, калi нарадзiла дзiця. стары глушак прымусiу яе ехаць на сенакос разам з верачкай, дзе тая захварэла, а пазней — памерла. «бог дау — бог узяу», — вось рэакцыя глушакоу на смерць дзiцяцi.пасля смерцi дачкi ганна не можа больш жыць побач са сваiмi «сведкамi», нелюбiмым мужам. яна кiдае глушакоу i iдзе працаваць у школу, якая становiцца часовым прыстанiшчам на яе жыццевым шляху.
лес ганны склауся нялегка. надзеi на вяртанне былога кахання не апраудалiся (васiль застауся з зямлей). зварот у бацькаву хату душэунага спакою не прынес, пасля сустрэч з башлыковым засталiся прыкрасць i горкая агiда.вобраз ганны нечым нагадвае мне галоўную гераіню паэмы я. купалы «бандароўна». прыгожая знешнасць, багаты ўнутраны свет, цвёрды, незалежны характар — усё гэта яднае гераінь двух адметных твораў беларускай літаратуры.