У аповесці « Знак бяды » ўвага пісьменніка прыкавана да высвятлення тых сутнасных бакоў чалавечага характару, якія вызначаюць ўчынкі герояў і іх паводзіны ў суровых выпрабаваннях ваенных гадоў. І хоць героі Быкава – ні салдаты, не партызаны, а мірныя жыхары – хлебаробы, гэты твор напісаны менавіта аб барацьбе з ворагам. Выбар у якасці персанажаў сялян, прадстаўнікоў самай мірнай працы, дае аўтару магчымасць зрабіць выключна глыбокія абагульненні. “Знак бяды” – кніга пра тое, як нарастае дух супраціву ворагу, кніга пра непрымірымасці народа да захопнікаў. Гэта і складае галоўны канфлікт паміж узброеным ворагам і двума старымі з далёкага хутара, паводзіны і ўчынкі якіх вызначаюцца не зброяй, а вернасцю маральным ідэалам народа. Жыццё ставіць чалавека ў сітуацыю выбару, у якой праяўляецца яго сапраўдная сутнасць. Пра гэта сведчыць вопыт пакаленняў, адбыўся, напрыклад, у творах вуснай народнай творчасці: направа пойдзеш, сам загінеш, налева пойдзеш – каня страціш. І выбіраючы паміж гэтымі магчымасцямі, народны герой адхіляе адны маральныя рашэнні, сцвярджаючы іншыя і выяўляючы тым самым тыя ўнутраныя якасці, якія характарызуюць самае істотнае ў ім. Героі аповесці « Знак бяды» Пятрок і Сцепаніда Багацькі таксама робяць свой выбар, які вызначае іх лёс і месца ў суровых ваенных выпрабаваннях. Чаму аповесць названа « Знак бяды» ? Што стала знакам бяды для яе герояў ? Знакам бяды для Петрака і Сцепаніды стала агульная бяда народа – вайна. Можа, усё яшчэ абыйдзецца, спадзяюцца героі аповесці. Але знак бяды ўжо павіс над усёй іх жыццём, выяўляючы адну за іншы свае жахлівыя рысы. Вось на хутар прыходзіць паліцай Гуж і пагражае Сцепанідзе расправай за актыўную працу ў калгасе, за тое, што працавала, што чалавекам была. А затым з’яўляюцца і немцы, якія будуюць масты. Яны размяшчаюцца ў двары. Патрэбны пакой для афіцэраў. Выселіць гаспадароў – хай жывуць у істопцы ! Трэба малако. Выпіваюць усё, што Сцепаніда надаіла, а калі на другі дзень выдаіла карову не да канца, фельдфебель пад рогат салдат збівае яе пісталетным ланцугом. Нямецкая салдатня знішчае ўсё Сцепанідзіна гаспадарка: курэй, карову – усё, што можна з’есці, з’едзена. Знак бяды праяўляецца і ў забойстве Янкі, у гвалтоўным згоне на працу Петрака, у тым, што нават гарэлкай гаспадар хутара не толькі не адкупліваецца, але наклікае на сябе яшчэ большую бяду. Знакам бяды становіцца карціна запусцення, якой пачынаецца аповесць. Тут пануе атмасфера няшчасці, усё жывое – у мінулым, і суровы тон разважанняў аўтара настройвае чытача на ўспрыманне разгулялася трагедыі. Суровыя і трагічныя дэталі спусташэньня : дзе-нідзе выглядае на паверхню вуглавы камень падмурка, аселы бугор цэглы, дзве каменныя прыступкі каля былога ўвахода ў сені ; аўражны алешнік, хутарскога поля, падступае ўшчыльную да двара; на месцы істопкі – густы куст шыпшыны сярод буйных зараснікаў дзядоўніку і крапівы; ад калодзежа нічога не засталося : вада, апынуўшыся без патрэбы, знікла ў глыбіні зямлі; варта апаленая аднабокая ліпа, і нават вароны чулі ў гэтым знявечаным дрэве знак нейкай бяды. Ганарлівая, незалежная Сцепаніда, і мяккі, падатлівасцю Пятрок адзіныя ў галоўным – у канчатковым выбары, у прыняцці адзіна магчымага ў такой сітуацыі рашэння. Натуры патрыярхальныя, Пятрок і Сцепаніда не адчуваюць варожасці да іншых людзей, але немцы з жалезнай заканамернасцю праяўляюць права заваёўнікаў, ўсведамляючых сваю беспакаранасць, і здзяйсняюць усё тое, што рабіць паміж людзьмі нельга. Калі, бачачы гэта, Сцепаніда адразу вырашае, што добрыя адносіны з імі наўрад ці магчымыя, то Пятрок яшчэ спрабуе адвесці бяду. Але сама логіка паводзін акупантаў не сумяшчальная з маральнымі ідэаламі герояў аповесці : несумяшчальныя чалавечую годнасць і патрабаванні рабскай зняважанасці, пакоры. У гэтым супрацьстаянні цвёрдасць Петрака праяўляецца з такой жа сілай, як і рашучасць Сцепаніды : « Біце ! Я вас не баюся! І Гітлера не баюся ! Вось і яму таксама! Скулля ўсім вам ! ». Гэтая сцэна нагадвае іншую. У падпаленай істопцы, задыхаючыся, Сцепаніда бачыць, як гойсаюць фашысты, тыя, што шукаюць бомбу. Ня даюць ім спакою ні днём, ні ноччу. І гэтая нечаканая думка прыносіць заспакаенне і становіцца апошнім проблескам скатаванага свядомасці перад забыццём, з якога яна ўжо не вярнулася. Калі Пятрок і Сцепаніда разумеюць, што вайна – гэта і асабістая іх перамога, усе іх жыццёвыя клопаты сыходзяць на задні план. Страх за гаспадарку і ўласную жыццё знікае, з’яўляецца нешта больш важнае – нянавісць да новай улады, непакорлівасць перад гвалтам. Таму яны, гордыя, нязломныя ў сваёй чалавечай праўдзе, прымаюць смерць. Так у подзвігу Сцепаніды і Петрака праявілі сябе схаваныя за паўсядзённымі клопатамі, за знешняй падатлівасцю вялікія сілы чалавечай душы. Па – Горкаўскаму рамантычна і адначасова сурова, пакутліва гінуць героі В. Быкава, і ў іх гібелі мы бачым тое « бязумства храбрых ».
