93. Ад дзеясловаў, якія стаяць у дужках, утварыце ўласцівыя беларускай мове дзеепрыметнікі. Пастаўце, дзе трэба,
прапушчаныя знакі прыпынку.
1.Цудоўны бор — сасна ў сасну - абступаў невялі-
кую (абжыць)
паляну (І. Шамякін).
2. Лабановіч сеў на роўна (спілаваць)
пень сядзеў і штосьці думаў (Я. Колас). 3. Тут уся
зямля нашым духам (прасякнуць)
(А. Кулакоўскі). 4. Хлопчык ляжаў з (заплюшчыць)
вачыма але не спаў (А. Кулакоўскі).
Объяснение:
Складаныя прыметнікі пішуцца разам, калі ўтвораны ад:
1) складанага назоўніка, які пішацца разам (светлагорскі, днепрапятроўскі, калінінградскі);
2) словазлучэння (г. зн. спалучэння галоўнага слова з залежным). Пры гэтым галоўнае слова з’яўляецца назоўнікам. Напрыклад, беласнежны (ад белы снег), даўгарукі (ад доўгія рукі), светлавалосы (ад светлыя валасы);
3) спалучэння прыметніка з прыслоўем, якія абазначаюць адно паняцце (вечназялёны, высакарослы). Калі абазначаюцца два паняцці, то такое спалучэнне пішацца асобна (занадта плаксівы, асабліва прыгожы, рэзка адмоўны, прама прапарцыянальны і інш.).
Складаныя прыметнікі пішуцца праз злучок (дэфіс), калі ўтвораны ад:
1) назоўнікаў, якія пішуцца праз злучок (буда–кашалёўскі, івана–франкоўскі);
2) раўнапраўных па значэнні слоў (беспрацэнтна–выйгрышны, гісторыка–філалагічны). Паміж такімі словамі можна ўставіць злучнік і (руска–беларускі слоўнік, ці рускі і беларускі слоўнік);
3) слоў, якія абазначаюць якасць з дадатковым значэннем (адценне якасці). Напрыклад, светла–бурачковы, горка–салёны, кісла–салодкі;
4) прыметнікаў, якія паўтараюцца (шэры–шэры, цёмны–цёмны);
5) спалучэння назоўніка з прыметнікам, якія абазначаюць напрамкі свету (паўднёва–заходні, паўночна–ўсходні);
6) прыметнікаў з першай часткай усходне–, заходне–, паўднёва–, паўночна– (паўднёва–заходні вецер, Паўночна–Курыльскія астравы, Усходне–Кітайскае мора). Калі гэтыя часткі ўваходзяць у геаграфічную назву, то ўтвораны ад яе прыметнік (не геаграфічная назва) пішацца разам. Напрыклад, Заходняя Сібір і заходнесібірскі вецер (вецер з Заходняй Сібіры), але Заходне–Сібірская раўніна (Заходняя і Сібірская раўніна);
7) лічэбніка (запісаны лічбай) і прыметніка (9–метровы, 25–кіламетровы, але дзевяціметровы, дваццаціпяцікіламетровы);
8) імені і прозвішча (васіль–быкаўскі, іван–мележаўскі, леў–талстоўскі).
2. Птушкі, спалоханыя стрэлам, узняліся ў паветра
3. Кошка з цікавасцю разглядала стол, прынесены намі ўчора.
4. Стас, рэзка павярнуўшыся, ледзь не ўпаў са стула
5. Убачыўшы брата, Марына спалохалася і ўцякла.
1-3 дзеепрым звароты
4-5 дзеепрысл звароты
6, . Бацька трымаў у руках малюнак, акуратна згорнуты дачкою.
7 . Сказ, напісаны на дошцы, спачатку я не зразумеў.
8. Цікава было сачыць за Пецем, падманутым сваім сябрам.
9. Матчына сэрца, разбітае сынам, не можа хаваць свае слёзы.
10.Слова, сказанае ў гневе, можа пакрыўдзіць любога чалавека.