235. Прачытайце і адгадайце загадку. Што за кветачка такая
на вадзе зіхціць-гайдаецца:
днём на сонцы загарае,
уначы ў рацэ хаваецца?
А. Зэкаў.
Правообладатель Национальный институт образования134
Спішыце загадку. Запішыце слова-адгадку. Падкрэсліце антонімы.
У прамым ці пераносным значэнні ўжыта ў загадцы
выдзеленае слова?
Прыдумайце і запішыце сказ, у якім гэта слова будзе
ўжыта ў прамым значэнні.
(верш неруш)тэма роднай мовы, яе лёсу, яе бяскрайняга, бяздоннага багацця і будучыні, бадай, самая хвалюючая на працягу ўсёй творчасці барадуліна. гэта абумоўлена тым, што для кожнага сапраўднага беларуса, мова – найсвяцейшая з усяго святога, а рыгор барадулін быў сапраўдным беларусам. верш
негалосна адмаўляе нігілістычную ідэю ў савецкага саюзу стварыць адзіную “камуністычную” культуру, знішчыць з твару зямлі культуры розных народаў, у тым ліку і беларускую.
верш “неруш” – адзін з многіх вершаў барадуліна аб непаўторнай прыгажосці і невычэрпным багацці нашай мовы. нерушам
ранішнім паэт называе родную мову з тае нагоды, што яна такая ж чыстая светлая, як раніца, што разумее тое, што на зямлі беларускай наўрад ці ёсць людзі якія дасканала, да апошняй кроплі родную мову. аб родным слове барардулін піша:
мне шукаць цябе,
покуль гляджу,
пад
зялёным крылом верасовак,
пад крысом
і спякоты й дажджу.
неруш – гэта сінонім першаснасці, некранутасці. у вершы выяўляецца страсная ўлюбёнасць паэта ў сваю родную зямлю, у свой край. гэта лірычная клятва, споведзь свайму народу, зямлі, мове…
паэт знаходзіць
трапныя, змястоўныя словы, падкрэсліваючы гэтым багатыя выяўленчыя здольнасці роднай мовы:
слова, што як нарог для ратая,
як для ластаўкі – стромы вільчак,
ад якога на небе світае,
ад якога яснее ў вачах.
роднае слова і яго вобразна-выяўленчае багацце
ўяўляюцца паэту магутнай, магічнай, цудадзейнай сілай, ад якой “на небе світае”, “яснее ў вачах”… кожны радок верша, як і кожны радок і вобраз барадулінскай паэзіі, аблашчаныя пяшчотнай любоўю да роднага слова. назваўшы родную мову ранішнім нерушам, паэт бы папярэджвае нас, што да кожнага слова і
вобраза роднай мовы патрэбна ставіцца ўдумліва, уважліва і тады перад намі адкрыюцца ўсе невядомыя дагэтуль нямніцы роднай мовы. адкрываць для іншых хараство беларускай мовы – адна з галоўных мэт паэта. эмацыянальна ўзрушана паэт кажа чытачу аб уласным творчым абавязку кожнага з нас берагчы духоўны
скарб продкаў: “неруш свой панясу я аберуч, як слязіну з матуліных воч”. мову, як усё жывое, і як чалавека трэба бараніць на барадулінскую думку, адстойваць ад усяго, што можа яе пакрыўдзіць. апошнія радкі верша, у якіх увасоблены яго асноўны ідэйны змест, гучаць урачыстай прысягай паэта і яго
лірычнага героя”
неруш ранішні – матчына слова,
мне, як бору, цябе засланяць!
Паэта трэба слухаць душой» - фраза вядомая кожнаму школьніку. але што за сэнс крыецца ў ёй? чаму трэба ўмець слухаць менавіта душой? паэты - людзі, здольныя выказаць свае пачуцці на паперы, чаго простыя людзі часам не могуць зразумець. яны думаюць, што напісаць стихотворение- лёгка і проста. такія людзі ніколі не спрабавалі ўнікаць у сутнасць вершаў таго ж пушкіна, чэхава, маякоўскага, з яго незвычайным, завуаляваным футурыстычным стылем. ўчыталася ў радкі верша, пазнаючы аб лёсе пісьменніка, мы пачынаем разумець, якія пачуцці хацеў данесці паэт і ўжо ніколі больш не зможам застацца абыякавыя да яго творчасці. менавіта таму трэба разумець сутнасць прачытанага, умець слухаць душой і знаходзіць схаваны сэнс, даступны толькі таму, хто сапраўды можа ацаніць лірыку